Badania zrealizowane w roku sprawozdawczym (2018) obejmowały głównie ewidencję i inwentaryzację wczesnych polskich instytucji muzealnych (wedle założeń przyjętych już na wstępnym etapie prac). Uzupełniony i skorygowany został sporządzony wstępnie ich wykaz. Na etapie projektowania badań spodziewano się ok. 150 instytucji, wedle stanu z końca roku 2016 odnotowano ich 239, w roku sprawozdawczym natomiast uzupełniono ten stan o kolejne, co powiększyło liczbę instytucji do 302 w roku 2017, aż do 381 instytucji w roku 2018. Są one sukcesywnie opracowywane, analizowane i weryfikowane.

KWERENDY I BADANIA NAD MUZEALNICTWEM

Dla usystematyzowania i ujednolicenia powyższej inwentaryzacji przyjęty został dostosowany do charakteru badanych założeń formularz kwerendy wraz z instrukcją jego opracowania, która stanowiła również podstawę dla opracowania modelu bazy danych wczesnych muzeów polskich.

Obok wymienionego wykazu w 2017 roku sporządzono dodatkowo kilka innych wykazów o charakterze pomocniczym niezbędnych dla kontynuacji prac, które uzupełniono w roku 2018:

Rozpoczęte już w 2016 roku kwerendy archiwalne, gromadzenie bibliografii i ikonografii oraz analiza literatury i źródeł związanych z tematem, a także prace związane z przygotowaniem do druku artykułów i publikacji książkowych o charakterze naukowym i popularyzatorskim były kontynuowane zgodnie ze stosownymi punktami zakładanego harmonogramu.

PUBLIKACJE i SPOTKANIA NAUKOWE

W 2018 roku we współpracy z Narodowym Instytutem Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów wydana została pierwsza z czterech zaplanowanych w ramach projektu publikacji z I Sympozjum Muzealniczego pt. Muzeum a pamięć – forma, produkcja, miejsce. zorganizowanego w 2017 roku

  • Muzeum a pamięć – forma, produkcja, miejsce, red. Tomasz de Rosset, Ewelina Bednarz Doiczmanowa, Aldona Tołysz, Warszawa [NIMOZ]: 2018, Seria: Biblioteka NIMOZ, t. 11, ISBN: 978-83-64889-31-8, ss. 240 – wersja drukowana oraz wersja elektroniczna w PDF dostępna online.

Na łamach czasopisma “Muzealnictwo” opublikowany został artykuł Aldony Tołysz Muzea szkolne w Królestwie Polskim. Rozpoznanie problematyki, [Muzealnictwo 2018/59: 39-47].

Podjęto zaawansowane prace autorskie i redakcyjne nad Antologią tekstów źródłowych do muzealnictwa oraz nad monografią zbiorową pod roboczym tytułem Muzeum w polskiej kulturze pamięci. I. Okres do 1918 roku, których druk przewidziano na rok 2019. W przygotowaniu lub w trakcie prac redakcyjnych są artykuły:

  • Tomasz de Rosset, O fundacjach i darach artystycznych dla muzeów polskich w ciągu długiego XIX wieku , Warszawa: Zamek Królewski [złożono do druku];
  • Tomasz F. de Rosset Kolekcja we dworze: siedziba ziemiańska jako ośrodek kultury artystycznej na ziemiach polskich Kwartalnik Historii Kultury Materialnej [złożono do druku];
  • Michał Woźniak, Początki bydgoskiego muzealnictwa, Opus Opificem probat.  Księga pamiątkowa dedykowana Jerzemu Litwinowi, Gdańsk: Narodowe Muzeum Morskie, 2019 [złożono do druku];
  • Małgorzata Baka, Projekt “Muzeum w polskiej kulturze pamięci (do 1918 r.): wczesne instytucje muzealne wobec muzeologii cyfrowej” i potencjał wykorzystania zasobów bazodanowych do badań nad muzealnictwem, Studia o Książce i Informacji. Big Data w humanistyce i naukach społecznych, Wrocław 2019 [w trakcie prac redakcyjnych].

W ostatnim kwartale 2018 roku podjęto również przygotowania do II Sympozjum Muzealniczego poświęconego relacji muzeologii z humanistyką cyfrową, którego owocem będzie czwarta z zaplanowanych publikacji.

METODOLOGIA

Muzeologia cyfrowa:

Obok kwerend, realizowano zaawansowane prace nad metodologią i metodyką wykorzystania narzędzi cyfrowych w badaniach muzeologicznych, na podstawie której opracowano specyfikację dla portalu naukowego, który ma stanowić platformę badawczą nad muzeami, złożoną z bazy danych (muzeów, projektów muzealnych, ważniejszych wystaw), platformę crouwdsourcingową i laboratorium badawcze, w oparciu o ideę otwartej nauki i kultury (open access, open science, open culture).

W prowadzonych badaniach wykorzystywane są narzędzia cyfrowe stosowane w najnowszych prądach humanistyki. Jednym z zadań w ramach projektu jest zbadanie możliwości sformułowania subdyscypliny badań nad muzealnictwem z wykorzystaniem tych narzędzi, którą literatura zachodnia nazywa cybermuzeologią lub muzeologią cyfrową. Jest to potencjalnie dyscyplina funkcjonująca w ramach zarówno muzeologii ogólnej, jak również humanistyki cyfrowej w ośrodkach w Kanadzie (Uniwersytet w Toronto), Stanach Zjednoczonych (Waszyngton, Boston), w Danii, w Szwajcarii (Lozanna) oraz w Rosji (Wydział Muzeologii na Rosyjskim Państwowym Uniwersytecie Humanistycznym w Moskwie). W pierwszym etapie badań zapoznano się z literaturą tematu oraz analogicznymi projektami wykorzystującymi narzędzia cyfrowe dla humanistyki, celem opracowania specyfikacji technicznej i efektywnego projektowania portalu naukowego z systemem bazodanowym, zawierającym wyniki przeprowadzonych kwerend naukowych, analizy i opracowania naukowe oraz opracowane na ich podstawie wizualizacje danych. Pełnić on będzie funkcję laboratorium badawczego, z zastosowaniem narzędzi cyfrowych i metod partycypacyjnych (crowdsourcing, social media). Projekt nastawiony jest na działanie długofalowe i rozwojowe. Specyfikacja techniczna projektu została opracowana nie tylko z myślą o wyłonieniu wykonawcy systemu bazodanowego, ale posłużyła za rodzaj eksperymentu, w celu wytworzenia możliwie najlepszego modelu systemu bazodanowego do badania muzeów. Wyniki tych działań zostaną zaprezentowane na konferencji naukowej poświęconej cybermuzeologii, a następnie przedstawione w postaci publikacji (2019) .

Opracowano strukturę baz muzealnych portalu, mapę strony, specyfikację rekordu i strukturę powiązań semantycznych między nimi.

REALIZACJA ZADAŃ

Zadanie 1. (Opracowanie zakresu merytorycznego i metodologii planowanych prac, w tym metod muzeologii cyfrowej) – zakończone w 2017 r. Wyniki zadania, w tym opracowanie metodyki i metodologii muzeologii cyfrowej (cybermuzeologii) ukażą się w planowanej na drugą połowę roku 2019 publikacji poświęconej roli narzędzi cyfrowych w badaniach nad muzeami. Bibliografie dotyczące zagadnień cybermuzeologii znalazły się na portalu naukowym w zakładce “Muzeologia cyfrowa”. 

W ramach zadań 2-6 (Kwerendy) systematycznie uzupełniano inwentarz instytucji muzealnych, stanowiący podstawę dla dalszych badań realizowanych w ramach projektu. Wykaz w 2017 roku liczył 301 pozycji, został uzupełniony o kolejne – na dzień 30.12.2018 liczył on 381 instytucji muzealnych funkcjonujących lub projektowanych do 1918 r. na terenie dawnych ziem polskich (w przyjętych granicach z 1795 roku). Do końca roku 2018 sporządzono 176 nowych ankiet naukowych instytucji muzealnych, uzupełniono z lat ubiegłych 27 ankiet, 138 ankiet znajduje się w opracowaniu (zob. zakładka: “Ankiety”). Łącznie na koniec 2018 roku sporządzono 203 kompletne  ankiety naukowe. Łącznie w bazie ankiet naukowych, które służą do przygotowania rekordów do systemu bazodanowego w bazie projektu znajduje się 381 (stan na 30.12.2018). Ponadto, przygotowano dodatkowe wzory kwestionariuszy dla wystaw oraz projektów instytucji muzealnych. Do końca roku 2018 opracowano łącznie 72 ankiety naukowe wystaw oraz 14 ankiet dla projektów muzealnych.

Kwerendy biblioteczne i archiwalne: Sukcesywnie gromadzona jest literatura dotycząca muzeów i opracowane są źródła dostępne w zbiorach Bibliotek Cyfrowych. Opracowana została bibliografia dla muzeów objętych opracowaniem w ramach projektu, na podstawie dotychczasowej kwerendy (m.in. dla muzeów Małopolski, Galicji, Mazowsza, Pomorza; zob. zakładka “Bibliografia“). Wykonane zostały kwerendy naukowe:

  • w bibliotekach Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, Bibliotece Głównej Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, Czytelni Pomorzoznawczej UMK, Uniwersytetu Warszawskiego, Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu, Muzeum Narodowego w Krakowie, Muzeum Historycznego m. Krakowa, Muzeum Narodowego w Poznaniu, w Narodowej Bibliotece Naukowej im. Stefanyka i Uniwersytetu Lwowskiego;
  • w muzeach: Okręgowym w Kaliszu, Okręgowym w Równem, w Żytomierzu i Łucku na Ukrainie,  Historyczne we Lwowie i Muzeum Narodowe we Lwowie.
  • w archiwach: Geheimes Staatsarchiv Preussischer Kulturbesitz w Berlin-Dahlem i w Zentralarchiv der Staatlichen Museen zu Berlin; Archiwum Narodowe w Krakowie; pańństwowych w Gdańsku, w Poznaniu, w Toruniu, Żytomierskim Państwowe Archiwum Okręgowe na Ukrainie, w archiwum Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk .
  • zasobów internetowych w bazach wiedzy: Polona.pl, Regionalne Biblioteki Cyfrowe m.in. Małopolska, Mazowiecka, Białostocka, Chełmska, Tarnowska; Federacja Bibliotek Cyfrowych, zasoby Europeana, Cyfrowa Biblioteka Druków Ulotnych Polskich i Polski Dotyczących z XVI, XVII i XVIII Wieku; Biblioteka Cyfrowych Archiwów Tradycji Lokalnej; Cyfrowa Kolekcja Czasopism Polskich; Polonijna Biblioteka Cyfrowa, Polska Biblioteka Internetowa; Repozytorium Centrum Otwartej Nauki; Staropolska On-line; Ziemiańska Biblioteka Cyfrowa; NUKAT; Cyfrowe Archiwum Tradycji Lokalnej; Narodowe Archiwum Cyfrowe; Archive.org; Bazy danych Archiwów Państwowych archiwa.gov.pl; Bibliografia narodowa, www.bn.org.pl; Bibliografia Etnografii Polskiej; Dokumentacja Bibliograficzna do Historii Europy Środkowo-Wschodniej www.litdok.de; Bibliografia Historii Kościoła bazy.biblioteka.uksw.edu.pl; Elektroniczna Baza Bibliografii Estreichera www.estreicher.uj.edu.pl; Polski Słownik Biograficzny (www.ipsb.nina.gov.pl/index.php/Home); Bazhum bazhum.pl; Repozytorium Centrum Otwartej Nauki, depot.ceon.pl).
  • czasopiśmiennictwa z epoki i fachowego: zobacz – wykaz

Ponadto, opracowano także: statuty muzealne i sprawozdania (zobacz: wykaz); bibliografie na podstawie przeprowadzonych kwerend, dla muzeów objętych opracowaniem; informacje dotyczących instytucji muzealnych z obszaru historycznego Mazowsza, Pomorza, Wielkopolski, Małopolski, Galicji (a także krajów europejskich, w których znajdowały się muzealne ośrodki polskie), w oparciu których przygotowywane będą ankiety dla poszczególnych instytucji, jak również także dotyczące tła historycznego i kulturowego mającego wpływ na powstanie tych instytucji, które i zostaną udostępnione w systemie bazodanowym oraz w formie opracowanych dodatkowych materiałów pomocniczych w drugiej połowie 2019 roku na portalu naukowym (zakładka “bibliografia”). Przygotowywane są wykazy archiwaliów znajdujących się w zasobach archiwów państwowych dotyczące muzealnictwa, które również zostaną udostępnione w 2019 r.

Uzupełniono opracowanie dotyczące zasobu archiwalnego Zakładu Muzealnictwa (Wydział Sztuk Pięknych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu) tzw. “Archiwum dra Bogusława Mansfelda”, dotyczące katalogu muzeów z przełomu XIX i XX w., badaczy i muzealników, zawierające również materiały bibliograficzne; uporządkowano i opisano notatki, fiszki bibliograficzne, dokonano opisu skanów. 

W ramach materiałów pomocniczych przygotowywany jest dodatkowy wykaz dzieł sztuki i wystaw publikowanych na łamach „Tygodnika Illustrowanego”, który zostanie udostępniony w drugiej połowie 2019 roku na portalu naukowym projektu.

W ramach zadania 7 (Budowa interaktywnego portalu naukowego z rozbudowaną, wielopoziomową bazą danych) sporządzono specyfikację techniczną portalu naukowego z systemem bazodanowym, opracowano szczegółowy opis siedmiu typów rekordów; dokonano analizy relacji między rekordami oraz opracowano ich schemat, który pomocny będzie w procesie wyszukiwania. Specyfikacja techniczna została skonsultowana w zakresie zgodności ze standardami międzynarodowymi i krajowymi z Narodowym Instytutem Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów oraz w zakresie zgodności z możliwościami technicznymi z Uczelnianym Centrum Informatycznym UMK. W trakcie opracowywania specyfikacji wykonano model rekordu i relacji, który został przygotowany w formacie *.xml i gotowy jest do konwersji do systemu bazodanowego w formacie *.csv. Model ten został oceniony jako wzorcowy (UCI UMK). Wyłoniono wzorcowe rekordy obejmujące muzea warszawskie oraz powiązane z nimi rekordy wystaw i osób, a także wybrane instytucje muzealne (z Krakowa, Poznania i Gdańska). Wraz z zespołem rekordów obejmujących muzea krajoznawcze stanowić będą one modelowe rekordy (w liczbie stu), które posłużą do testowania systemu bazodanowego z wykorzystaniem narzędzi do wizualizacji danych.

W ramach zadania 8 (Ucyfrowienie: zintegrowanie portalu naukowego z mediami społecznościowymi; budowa i wzmacnianie potencjału portalu partycypacyjnego; rozbudowa portalu o blog/blogi naukowe; analiza danych ewaluacyjnych) portal naukowy został zintegrowany z mediami społecznościowymi, które służą zarówno do promocji wydarzeń i informowania o postępach w pracach badawczych, ale przede wszystkim do popularyzowania wiedzy i publikowania w przystępny dla przeciętnego odbiorcy wyników badań realizowanych w ramach poszczególnych zadań. Portal naukowy stanowi podstawę tworzenia treści, które następnie przekazywane są na profile społecznościowe na Facebooku, Instagramie, Twitterze  oraz G+. Treść dostosowana jest do charakteru poszczególnych mediów społecznościowych oraz do grup odbiorców z nich korzystających (np. pod względem wieku, preferencji informacji). Nie stosowano zasięgu komercyjnego, wyłącznie zasięg organiczny. Na profilach społecznościowych zamieszczono w 2018 roku: Facebook– 146 postów autorskich zawierających wpisy o instytucjach muzealnych, wystawach, postaciach opisywanych i opracowywanych w ramach projektu, ilustrowanych materiałami ikonograficznymi pobranymi z wolnej domeny, oraz 53 linki dotyczące głównie zagadnień związanych z humanistyką cyfrową. Łącznie na Facebooku opublikowano w 2018 roku 199 postów oraz promowano wydarzenia – 5 wydarzeń (seminaria muzealnicze), które śledziło ponad 9000 użytkowników. Powiązano profile społecznościowe Instagram z Twitterem – takie rozwiązanie umożliwiło linkowanie na Twitterze zamieszczanych na Instagramie postów. Z uwagi na rosnącą popularność aplikacji Instagram w Polsce (skąd pochodzi znaczna większość odbiorców), w 2018 r. wzmocniono działania popularyzatorskie za jego pośrednictwem. Jednocześnie malejąca popularność Twittera w Polsce, ale rosnąca w krajach zachodnich, wymusza konieczność sprofilowania postów w języku angielskim (większość obserwujących stanowią profile instytucji i użytkowników zagranicznych), co praktykowane będzie od 2019 r.  Odnotowano znaczny wzrost śledzących profil na Instagramie (od stycznia do grudnia 2018 r. przybyło ponad 500 obserwujących). Zamieszczono 29 postów w czasie rzeczywistym. Za pośrednictwem aplikacji Twitter projekt obserwowało 120 śledzących (stan na koniec 2018 r.). Zamieszczono tam łącznie 17 postów w czasie rzeczywistym – kopii przesyłanych za pośrednictwem profilu na Instagramie. Obserwatorami są głównie użytkownicy związani z humanistyką cyfrową i instytucje, w tym muzea. 

Delegowane są treści do specjalistycznych grup docelowych, m.in. na społecznościowe portale naukowe Academia.edu, gdzie zamieszczane są artykuły poszczególnych wykonawców projektu, realizowane w ramach działań badawczych, a publikowane w ramach projektu m.in. na portalu w zakładce “czytelnia”.

Na portalu naukowym), zamieszczono odnośniki do kilku projektów naukowych i muzealnych, które stanowią ważny punkt wyjścia do prowadzonych badań w zakresie wykorzystania narzędzi cyfrowych do badań muzeologicznych. Omówiono również bazy danych, stanowiących wzorcowe rozwiązanie dla projektu.

W ramach zadania 9 (Ucyfrowienie: opracowanie modelu kategorii, tezaurusa, systemu tagów; dodawanie, klasyfikacja i opracowywanie rekordów i metadanych) dokonano szczegółowego opracowania modelu rekordów i kategorii pozwalających na szybkie i semantyczne wyszukiwanie haseł oraz tworzenie relacji między nimi. Za podstawę do tego posłużył m.in. zakupiony w 2017 roku standard International museum statistics/ Statistique internationale des musées (ISO 18461), który stanowi wzór do budowania systemu haseł, tagów i map kategorii budowanego systemu bazodanowego. Ponadto, ważny punkt wyjścia stanowiły standardy opracowane przez Narodowy Instytut Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów. W ramach działania korzystano z:

Opracowane zostały słowniki hierarchiczne do systemu bazodanowego oraz ujednolicono wykaz tagów i kategorii funkcjonujących na portalu naukowym. Opracowano dodatkowy wzór formularza dla organizowanych do 1918 r. wystaw oraz wzór formularza dla projektów instytucji muzealnych. 

W ramach zadania 10 (Opracowanie bazy instytucji muzealnych i ikonoteki  pod względem informacji (historia, bibliografia, władze, zakres gromadzonych zbiorów, zawartość), zintegrowanie tej bazy z katalogów i ikonoteką) opracowano szczegółowo modelowy wzorzec pliku w formacie *.xml, zawierający sto modelowych rekordów, opracowanych w oparciu o przygotowane ankiety naukowe (muzea i zbiory warszawskie, wybrane z Gdańska, Łodzi, Poznania i Krakowa oraz zespół instytucji  zakładanych przez Polskie Towarzystwo Krajoznawcze). W ramach zadania opracowano rekordy do bazy ikonograficznej zawierające agregowane z innych baz naukowych miniatury do rekordów biograficznych, a także dotyczących wystaw, katalogów wystaw i katalogów zbiorów muzealnych. Gromadzone i uzupełniane są zasoby ikonograficzne znajdujące się na innych portalach naukowych i w cyfrowych bazach danych (Polona.pl. Narodowe Archiwum Cyfrowe). W ramach zadania 11 (Digitalizacja: przygotowanie zespołu archiwalnego ikonoteki w formie digitalisów celem zamieszczenia na portalu naukowym i do publikacji) przygotowano i opracowano reprodukcje cyfrowe tzw. „Archiwum dr. Bogusława Mansfelda. Ponadto, uzupełniono kolekcje zasobów cyfrowych projektu na portalu polona.pl – w bazie znajduje się 37 kolekcji zawierających 407 rekordów (stan na 31.12.2018), podzielonych pod względem geograficznym i tematycznym (m.in. muzea przyrodnicze, szkolne, artystyczne, teatralne, zbiory naukowe, statuty muzeów, katalogi wystaw, katalogi zbiorów muzealnych, muzea kościelne; publikacje dotyczące miast: Zakopane, Grodno, Lwów, Radom, Poznań,, Puławy, Wilno, Łódź, Żabie, Gołuchów, Lublin, Warszawa, Kraków, Płock, Łowicz, Rapperswil, Łomża, Sandomierz; kolekcje: „Muzeum domowe”, „opracowania”, „zbiory Czartoryskich”, „dom Jana Matejki”, „Krasińscy”, „Muzeum Baranieckiego”; kolekcja ikonograficzna „wystawy”. Podobne kolekcje projektowe utworzone zostały na portalach bibliotek cyfrowych: „Federacja Bibliotek Cyfrowych”, „Biblioteka Narodowa” „Śląska Biblioteka Cyfrowa”, „Małopolska Biblioteka Cyfrowa”, „Jagiellońska Biblioteka Cyfrowa”. Opracowano dokument xml zawierający linki do materiałów ikonograficznych znajdujących się w domenie publicznej. W ramach przeprowadzonych kwerend muzealnych pozyskano i przygotowano także zespół digitalisów z Muzeum Narodowego w Krakowie rękopisu – Katalogu pamiątek złożonych w Domu Gotyckim w Puławach z 1839, który wykorzystany zostanie do przygotowania antologii tekstów źródłowych do muzealnictwa do 1918 roku. Pozyskano i opracowano także pozostałe teksty źródłowe do tej publikacji.

W ramach zadania 12 (Analiza wybranych instytucji muzealnych) podjęte zostały prace nad zadaniami w zakresie analizy instytucji muzealnych; gromadzone w ramach zadań 2-6 (Kwerendy) materiały źródłowe i opracowania posłużyły podjęcia prac studialnych wokół przypisanych każdemu z wykonawców zadania obszarów badawczych. W ramach zadania gromadzone są i poddawane analizie informacje pod kątem funkcjonowania i działalności instytucji muzealnych powstałych przed 1918 r., na podstawie zebranego w trakcie kwerend materiału. W ramach zadania 13 (Analiza krytyczna tekstów muzealniczych: projektów muzeów, założeń programowych i innych) uzupełniono i opracowano wykaz tekstów teoretycznych i programowych oraz projektów muzeów do roku 1918 oraz podjęto prace nad opracowaniem komentarzy do wybranych tekstów źródłowych przewidzianych do planowanej publikacji, w której znajdzie się około trzydziestu tekstów źródłowych z lat 1766 do 1918 wraz z opracowaniem i komentarzem. Ponadto, gromadzone są teksty źródłowe, które nie weszły w zakres publikacji, a dotyczą okresu objętego opracowaniem – stale uzupełniany wykaz dostępny jest na stronie internetowej projektu; część projektów i założeń programowych instytucji muzealnych została opracowana w formie popularnonaukowego wpisu na blogu. W ramach zadania 14 (Analiza funkcjonowania muzeum w kulturze polskiej) kontynuowano pogłębioną analizę kolekcjonerstwa i funkcjonowania muzeum w kontekście kultury pamięci, rozumianej jako problem związany z ochroną, przechowywaniem oraz kształtowaniem pamięci kulturowej, na przykładzie muzeów krajoznawczych (m.in. Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej we Włocławku, Muzeum Tatrzańskiego w Zakopanem) i innych instytucji muzealnych funkcjonujących przed rokiem 1918 (np. Muzeum Historycznego Miasta Krakowa). Przeanalizowano również projekty i założenia programowe ujęte w odezwach i kwestionariuszach kierowanych do darczyńców placówek muzealnych, które ukazywały się na łamach prasy lub wydawane były przez stowarzyszenia i towarzystwa. Przeanalizowane zostały muzea pogranicza na terenach dawnej Galicji, funkcjonujące przed 1918 r. na przykładzie muzeów w Cieszynie, Bielsku i Białej (w kontekście pamięci polsko-niemieckiej). Gromadzone były informacje i materiały źródłowe oraz opracowania dotyczące muzeów szkolnych, izb szkolnych, muzeów oświatowych i uniwersyteckich oraz poddano analizie ich wpływu na kształtowanie pamięci, tożsamości i postaw edukacyjnych w odniesieniu do ustaw o szkolnictwie, na podstawie czasopiśmiennictwa pedagogicznego, materiałów archiwalnych. Podstawę dla prac studialnych stanowią materiały archiwalne, w tym katalogi, inwentarze i pamiętniki, uwzględniające przyczyny powołania i otwarcia dla zwiedzających pałacu oraz recepcję zbiorów. Dokonywana jest analiza materiałów źródłowych i archiwalnych dotyczących funkcjonowania i działalności muzeów artystycznych w kontekście kształtowania pamięci na przykładzie Muzeum Narodowego w Krakowie, Muzeum Sztuk Pięknych w Warszawie, Muzeum im. Mielżyńskich w Poznaniu. Dokonano również analizy wystaw realizowanych do 1918 r. na przykładzie – wystaw higienicznych, oświatowych, sakralnych, artystycznych, etnograficznych i historycznych.

W ramach zadania 15 i 17 (Upowszechnienie: Przygotowanie artykułów naukowych do monografii zbiorowej, antologii, wydawnictw posympozjalnych; Przygotowanie do druku antologii tekstów źródłowych do muzealnictwa, monografii zbiorowej, dwóch wydawnictw posympozjanych (prace redakcyjne, redakcja techniczna, korekta, opracowanie graficzne, łamanie tekstu), złożenie do druku) w 2018 roku ukazało się pierwsze z czterech wydawnictw pt. Muzeum a pamięć. Forma, produkcja, miejsce, wydane we współpracy z Narodowym Instytutem Dziedzictwa i Ochrony Zbiorów [Warszawa 2018], pod redakcją Tomasza F. de Rosseta i Aldony Tołysz, Eweliny Bendarz Doiczmanowej. Publikacja zbiorowa poświęcona została związkom instytucji muzealnych z kulturą pamięci, ze szczególnym uwzględnieniem instytucji powstałych przed 1918 r. i konsekwencji przyjętych wówczas strategii budowania tożsamości narodowej, społecznej i kulturowej. Dzięki szerokiej tematyce spotkania w publikacji zawarte zostały zarówno teksty teoretyczne, poświęcone szerszym problemom i zagadnieniom kulturowym, jak i studia przypadku, istotne dla zrozumienia procesów budowania pamięci przez instytucje o charakterze muzealnym. Zawiera szesnaście artykułów będących owocem I Sympozjum Muzealniczego zorganizowanego od 8 do 9 czerwca 2017 r. w Toruniu. Podjęto zaawansowane prace nad przygotowaniem artykułów do kolejnych publikacji planowanych w ramach projektu. Przygotowywana jest publikacja pt. Muzeum w polskiej kulturze pamięci. Antologia tekstów (do 1918 r.) zawierająca teksty źródłowe wraz z komentarzami. Drugie wydawnictwo posympozjalne, zawierać będzie materiały z II Sympozjum Muzealniczego pn. „Muzeum wobec humanistyki cyfrowej”, zaplanowanego na początek 2019 r. Koncepcja wydania zakłada publikację artykułów pokonferencyjnych oraz artykuły specjalistów zajmujących się problematyką cybermuzeologii, wdrażania narzędzi cyfrowych do badań humanistycznych, muzealników i muzeologów stosujących narzędzia cyfrowe w pracy naukowo-badawczej. Publikacja zbiorowa poświęcona relacji między osiągnięciami humanistyki cyfrowej a działalnością instytucji muzealnych, zarówno w zakresie upowszechniania zgromadzonego przez muzea dziedzictwa materialnego, jak i szeroko pojętej działalności popularyzatorskiej. Wydawnictwo zaplanowane zostało na drugą połowę 2019 roku.

W celem przygotowania artykułów dokonano opisów przeprowadzonych kwerend muzealnych, bibliotecznych i archiwalnych, zapoznano się z literaturą poświęconą początkom muzealnictwa polskiego, ze szczególnym uwzględnieniem tekstów powstałych  na przełomie XIX i XX wieku, publikowanych w gazetach codziennych i periodykach specjalistycznych; dokonano analizy wzajemnych relacji i wpływów między poszczególnymi koncepcjami muzeologicznymi (w ramach zadań 12-14), oraz w miarę możliwości ich przełożenia na działalność i popularyzację  muzealnictwa.

W ramach zadania zorganizowano także sześć kolejnych Seminariów Muzealniczych, w których uczestniczyli członkowie zespołu projektowego, zaproszeni specjaliści oraz wszyscy zainteresowani tematyką projektu, reprezentujący ośrodki akademickie i muzealne z całego kraju. Seminaria miały charakter spotkań tematycznych:

  • 24. marca, Muzeum jako skarbiec pamięci;
  • 26. maja, Muzea uniwersyteckie, oświatowe i szkolne;
  • 9. czerwca, Muzea krajoznawcze;
  • 29. września, Muzea w kontekście wyznań;
  • 27. października, wykład zaproszonego z Narodowego Muzeum Przyrodniczego w Paryżu dr. hab. Piotra Daszkiewicza, pt. Narodowe Muzeum Historii Naturalnej w Paryżu – miejsc pamięci prac polskich przyrodników w XIX w.
  • 15. grudnia, Muzea i kolekcje muzealne rzemiosła artystycznego (XIX w.).

Poza seminariami wykonawcy projektu upowszechniali wiedzę i popularyzowali projekt, jako czynni uczestnicy konferencji naukowych:

  • Tomasz de Rosset:
    • Fundacje i dary artystyczne na ziemiach polskich w ciągu „długiego” XIX wieku (1795-1919), konferencja naukowa, Muzeum Narodowe – Zamek Królewski w Warszawie, Warszawa, 9-11.05.2018.
    • prezentacja programu badawczego na XL Sesji Stałej Konferencji Muzeów, Archiwów i Bibliotek Polskich na Zachodzie, Paryż, Biblioteka Polska, 28.08-209.2018. 
    • Kolekcja we dworze: dwór polski jako ośrodek kultury artystycznej, ogólnopolska konferencja naukowa Cywilizacja prowincji Rzeczpospolitej szlacheckiej, cykl III Dom pański, Instytut Archeologii i Etnologii PAN – Uniwersytet im. Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz 30.11.2018.

Małgorzata Baka:

    • Ogólnopolska Konferencja Naukowa: Big Data w humanistyce i naukach społecznych, 22-23 listopada 2018 r., organizator: Instytut Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa Uniwersytetu Wrocławskiego, referat: Projekt “Muzeum w polskiej kulturze pamięci (do 1918 r.): wczesne instytucje muzealne wobec muzeologii cyfrowej” i potencjał wykorzystania zasobów bazodanowych do badań nad muzealnictwem.

W ramach projektu zespół podejmował też działania na rzecz poszerzania kompetencji badawczych poprzez udział w szkoleniach i warsztatach: Małgorzata Baka – 26 X 2018, szkolenie Zarządzanie projektem dofinansowanym ze źródeł zewnętrznych, Narodowy Instytut Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów, Warszawa; 10 V 2018, Szkolenie OMEKA, czyli tworzenie narracyjnych wystaw cyfrowych i nie tylko, prowadzenie: dr Dominik M. Piotrowski, Biblioteka Uniwersytecka, UMK w Toruniu.

W ramach zadania 16 (Upowszechnienie: Publikowanie w formie artykułów na portalu naukowym, blogi) przygotowano siedemnaście artykułów naukowych i popularnonaukowych, które zostały zamieszczone w „Czytelni” na stronie internetowej projektu.

POPULARYZACJA

W roku 2018 zrealizowano liczne działania związane z upowszechnianiem wyników prowadzonych badań poprzez aktywne uczestnictwo w konferencjach międzynarodowych i krajowych, publikowanie artykułów w wydawnictwach specjalistycznych, a także poprzez publikacje na portalu naukowym projektu (www.muzeumpamieci.pl), które mają charakter naukowy i popularnonaukowy; zorganizowano sześć kolejnych Seminariów Muzealniczych o charakterze otwartym – dostępnym dla zainteresowanych także spoza projektu, oraz podjęto przygotowania do zorganizowania w pierwszym kwartale 2019 roku II Sympozjum Muzealniczego pn. „Muzeum wobec humanistyki cyfrowej” oraz Konferencji Międzynarodowej zaplanowanej na ostatni kwartał 2019 roku. Znaczne postępy poczyniono w zakresie przygotowywanych publikacji: na rok 2019 planowane są trzy wydawnictwa, nad którymi od początku 2018 roku prowadzono intensywne prace: antologia tekstów źródłowych do muzealnictwa, monografia zbiorowa oraz wydawnictwo, zawierające m.in. materiały z II Sympozjum Muzealniczego poświęconego zagadnieniom wykorzystania narzędzi cyfrowych do badań muzeologicznych. 

Treści dotyczące wydarzeń organizowanych w ramach projektu przekazywane są także na strony internetowe: Zakładu Muzealnictwa UMK, Wydziału Sztuk Pięknych UMK, oficjalnej strony Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Radio Sfera UMK, TV UMK oraz  media społecznościowe z nimi powiązane (Facebook, Instagram). Zasięg przekazywanych informacji jest poszerzany także za sprawą stron i social mediów branżowych; informacje o wydarzeniach, wydawnictwach i poszczególne wpisy dotyczące wybranych instytucji muzealnych zamieszczane na portalu naukowym były przekazywane przez social media prowadzone przez m.in. Stowarzyszenie Muzealników Polskich, Narodowy Instytut Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów, Narodowy Komitet Polski ICOM specjalistyczne profile hobbystyczne.

Na stronie internetowej projektu były ponadto publikowane wpisy – w 2018 roku było ich łącznie 288; dotyczyły one: instytucji muzealnych – 71 wpisów; wystaw – 13; opracowania katalogów wystaw – 71; opracowania katalogu zbiorów muzealnych i kolekcji – 34; projektów muzealnych – 34; opracowań biograficznych muzealników i badaczy muzeów – 60; oraz wpisy o charakterze informacyjnym – 28. Szczegółowy wykaz treści zamieszczanych na portalu projektowym znajduje się w załączniku nr 11.

Małgorzata Baka, Tomasz de Rosset

Home » Raporty » Małgorzata BAKA, Tomasz de ROSSET | Projekt „Muzeum w polskiej kulturze pamięci… raport 2018
Print Friendly, PDF & Email

Redaktor

View all posts