12.03.2018 |

W zbiorach archiwalnych Katedry Zabytkoznawstwa i Muzealnictwa Wydziału Sztuk Pięknych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu[1] zgromadzona jest spuścizna Bogusława Mansfelda [dalej zwana “Archiwum”], na którą składają się fiszki bibliograficzne w skrzynkach, skrzynki z “teczkami” w formie kopert zawierających wypisy z literatury oraz notatki w teczkach, które stanowiły dokumentację badawczą do przygotowywanego “Katalogu muzeów polskich XIX i pierwszej połowy XX wieku”  [zob. “Archiwum Bogusława Mansfelda” – opracowanie wstępnej kwerendy]. Bezcennym materiałem o historii prac nad katalogiem są zachowane sprawozdania z poszczególnych etapów z lat 1977-1980 składane do dyrekcji Instytutu Zabytkoznawstwa i Konserwatorstwa, które dostarczyły wielu informacji [zob. Sprawozdania].

Zainicjowany na początku 1977 roku przez doktora Bogusława Mansfelda projekt katalogu [Mansfeld 1979: 67], realizowany był do  połowy roku 1981, jednak nie został przez autora ukończony. Jak wskazywał badacz w sprawozdaniu z 1979 roku: “Prace prowadzone w ciągu całego roku pozwoliły stwierdzić wysoką pracochłonność badań, która wydłuży cały cykl prac poza uprzednio przewidywany termin” [Sprawozdanie 1979b]. W ostatnim kwartale 1978 roku do badań włączył się także Józef Poklewski (wówczas doktor), który podjął się rozpoznania zawartości zasobów archiwalnych [Sprawozdanie 1978]. W Sprawozdaniu z 30 grudnia 1977 Mansfeld pisał: “W celu zrealizowania zamierzonych na ten rok planów /przede wszystkim kwerendy/ proponuje się włączenie do tego tematu dr. Józefa Poklewskiego. Jego zainteresowanie mecenatem artystycznym w ciągu ostatnich kilku lat w pełni propozycję taką uzasadniają. Proponuje się przy tym, aby mógł on uczestniczyć w tym temacie w pełnym wymiarze godzin”. Józef Poklewski zrealizował kwerendy archiwalne:

  • w Polskiej Akademii Nauk w Krakowie, w działach rękopisów wrocławskiego Zakładu Narodowego im. Ossolińskich (teki dotyczące Muzeum Narodowego w Raperswilu i Muzeum Etnograficznego w Krakowie, na temat projektu Stobeckiego utworzenia muzeum przyrodniczego, Muzeum w Łowiczu, dokumentacja Edwarda Pawłowicza o Muzeum Lubomirskich)
  • i Biblioteki Jagiellońskiej (archiwum Badeckiego o muzeach lwowskich 1939-1946),
  • w Archiwum miasta Krakowa (materiały dotyczące Muzeum Techniczno-Przemysłowego),
  • w Archiwum Akt Nowych w Warszawie i archiwum przy ówczesnym Ministerstwie Kultury i Sztuki.

W ramach prac przewidywano także kwerendy w oddziałach wojewódzkich Archiwum Państwowego (m.in. Kraków w 1978 roku) oraz w archiwach ważniejszych muzeów. Do sprawozdań dołączone zostały wypisy z archiwaliów, które były istotne do opracowania katalogu, a szczegółowe notatki zamieszczone zostały w kopertach w skrzynkach [Baka 2017]. Doktor Mansfeld opracowywał z kolei literaturę tematu oraz prasę z epoki. W latach 1980-1981 prowadził kwerendę prasową obejmującą m.in. “Gazetę Toruńską” z lat 1867-1921, “Mestwin” – dodatek kulturalny do toruńskiego “Słowa Pomorskiego” z okresu międzywojennego (1920-1939). Opracowaniem objęte zostały także wydawnictwa muzealne. Ich szeroki zakres unaocznia liczb wypisanych fiszek (739 pozycji bibliograficznych). W sprawozdaniu z 1980 roku, wymienionych zostało 39 pozycji, wśród których figurują zostały choćby: Galeria obrazów malarzy polskich znajdująca się w Muzeum im. Mielżyńskich…  Poznań 1881, Katalog wystawy zabytków starożytnych we Lwowie w opracowaniu Władysława Łozińskiego [Lwów 1894] czy Muzea rodzime przy Czytelniach publicznych Stanisława Łukomskiego z 1915 roku [Sprawozdanie 1980b]. Autor sięgnął także trzydziestu ośmiu Komunikatów wydawanych przez Związek Muzeów w Polsce przy Muzeum Narodowym w Krakowie[2].

W pierwszym etapie prac doktor Mansfeld opracował wstępną listę instytucji muzealnych funkcjonujących w latach 1800-1950. Ponadto, katalog w założeniach obejmować miał  także muzea mniejszości narodowych z okresu II Rzeczypospolitej oraz muzea polskie za granicą [Sprawozdanie 1977].  Podstawowym kryterium przyjętym przez badacza było opracowanie muzeów o cechach instytucji publicznych. W zespole fiszek z “Archiwum” znajduje się grupa wypisów z publikacji Edwarda Chwalewika (1873-1956) – zbiorów, które dostępne były dla zwiedzających (931 pozycji) [zob. Chwalewik]. Opracowanie miało także uwzględniać uniwersyteckie kolekcje naukowo-dydaktyczne oraz publicznie dostępne kolekcje prywatne. Pierwszy wykaz, z roku 1978  obejmował 297 instytucji muzealnych. W kolejnych wprowadzano korekty, a w wykazie z 1980 roku figurowało 301 instytucji muzealnych i zbiorów prywatnych o charakterze publicznym.

W tym celu doktor Mansfeld przygotował wzór karty katalogowej instytucji muzealnych, a także karty pomocnicze do opracowania bibliografii,  materiałów ikonograficznych oraz biografii[3].  W sprawozdaniach z 1977 roku z pierwszego etapu prac znalazło się dokładne opracowanie wzoru informacji zawartych w “karcie głównej”  muzeów oraz “karcie do biografii pracowników muzeów “ wraz z szerokim komentarzem badacza (zał. 1 – Zawartość problemowa karty katalogowej do “Katalogu…”), w którym wyjaśniał:

“Karty  katalogowe poszczególnych muzeów będą ułożone w kolejności alfabetycznej według miejscowości, w których się znajdowały lub nadal się znajdują.

Pytania zawarte w rubrykach karty zostały oparte na najważniejszych cechach, charakteryzujących instytucję muzealną. Pozwalają one jednocześnie uzyskać materiał wiążący muzea z kulturą czasu, w którym działały. Przy zestawianiu pytań posłużono się częściowo przygotowanym w 1937 r. przez Główny Urząd statystyczny kwestionariuszem dla potrzeb referatu muzealnego w Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego /patrz: Archiwum Akt Nowych, zespół MWRiOP, teka 7087/. Odpowiada on bowiem ówczesnym, a także w dużym stopniu jeszcze XIX-wiecznym uwarunkowaniom i cechom muzeów, a jednocześnie nie jest jeszcze sprzeczny z dzisiejszymi poglądami na podstawowe formy działalności tego typu instytucji. Uwzględniono natomiast pominiętych tam wiele innych pytań, dotyczących m.in. ikonografii muzealnej /budynki, wystawy, personel/, źródeł archiwalnych i bibliografii do poszczególnych muzeów.

Nie w każdym wypadku uda się być może tak wszechstronnie zredagowany kwestionariusz wypełnić, niektóre dane będą uzupełniane w ciągu lat, innych może już się w ogóle nie uzyska. Ale w pozostałych wypadkach wydaje się że zamierzony w ten sposób program uda się zrealizować.

Instrukcja do karty biograficznej natomiast została oparta na wzorach sprawdzonych w podobnych opracowaniach, jak przede wszystkim Polski Słownik Biograficzny, Słownik biograficzny do historii powszechnej, Słownik biograficzny do historii polskiego teatru i in.”

[Sprawozdanie 1977a/b].

Wzór karty został opracowany i dziś znajduje się w “Teczce nr 2” [Baka 2017].

Przygotowując “Katalog…” Bogusław Mansfeld wiele publikował w zakresie historii muzealnictwa polskiego. W swoich artykułach ujawniał inspiracje do stworzenia szerokiego opracowania jego dziejów. W artykule z 1979 roku wspominał “jeden z najlepszych (…) popularny zarys historii kolekcjonerstwa i muzealnictwa polskiego pióra S. Lorentza, Przewodnik po muzeach i zbiorach muzealnych” z 1971 roku [Mansfeld 1979; zob. Lorentz 1971, wznowienie – 1973 i tłumaczenie na język francuski – 1974]. Badaczowi znane były również inne prace dyrektora Muzeum Narodowego w Warszawie, jak choćby Muzea i zbiory w Polsce. 1945-1955 [zob. Lorentz 1956], w którym zamieszczony został wykaz 155 instytucji wraz z omówieniem ich działalności. W recenzji informatora wydanego przez Ośrodek Dokumentacji Zabytków zatytułowanego Muzea w Polsce w opracowaniu Jadwigi Meisner-Nieduszyńskiej i Beaty Pawłowskiej-Wilde [Mansfeld 1988] wzmiankował prace Edwarda Chwalewika [1926], a także zwrócił uwagę na fakt, iż autorki prace nad Informatorem rozpoczęły już w 1966 roku, więc kilka lat wcześniej nim Mansfeld z Poklewskim podjęli się swoich badań. Niewątpliwie przyjęty przez Mansfelda zakres chronologiczny, jak i terytorialny instytucji muzealnych objęty opracowaniem wymagał szerokiej znajomości literatury tematu, a także sięgnięcia do wzorców opracowań właściwych epoce. W publikacji z okresu realizacji prac nad katalogiem odnosił się do dokumentów takich jak Projekt Tymczasowej Ustawy Muzealnej z 1918 r. [Mansfeld 1980: 156], czy do wspomnianego już Kwestjonariusza dla muzeów i zbiorów muzealnych [AAN 1933] – z tym że kwestionariusz ten opracowany został w 1933 roku, nie zaś w 1936. Ten poniekąd, jak wspomniał autor, stał się wzorcem do opracowania własnego modelu kwestionariusza kwerendy. Sporządzany corocznie przez muzea kwestionariusz sprawozdawczy dla Głównego Urzędu Statystycznego zawierał następujące informacje:

  • Na temat lokalizacji: województwo, powiat, miejscowość
  • Wiadomości ogólne: nazwa muzeum (zbioru muzealnego); adres dokładny; właściciel; rok założenia; specjalność zbiorów (działy), charakter zbiorów (tu do wyboru: regionalny, ogólnopolski, ogólnoświatowy); Czy muzeum zajmuje oddzielny lokal? o ile nie, to przy jakiej instytucji? Powierzchnia lokalu; Czy z muzeum mogą korzystać wszyscy bez ograniczeń? Muzeum jest otwarte w doku dni…, godzin…;’ Czy muzeum posiada katalog? Czy jest pracownia reprodukowania okazów? Czy jest pracownia restaurowania okazów? Czy sprzedaje się reprodukcje? Czy muzeum wydaje publikacje? Jakie? Czy istnieją Towarzystwa popierające muzeum? Jakie? Liczba członków (do 31.XII roku sprawozdawczego – przyp. MB); Czy Personel wygłasza odczyty w muzeum? Liczba odczytów w ciągu roku, liczba słuchaczy; Czy personel oprowadza wycieczki, liczba wycieczek w roku sprawozdawczym.
  • Okazy: stan (do końca roku sprawozdawczego)[4].
  • Frekwencja: osoby zwiedzające (w tem młodzież szkolna) – płatnie i bezpłatnie.
  • Personel: naukowy, w tem dyplomowany, administracyjny; funkcjonariusze niżsi.
  • Sprawozdanie rachunkowe – za dany rok sprawozdawczy: tabela pierwsza obejmowała Wpływy (bilety wstępu, świadczenia instytucji utrzymującej muzeum, zasiłki państwowe, zasiłki samorządowe, legaty, ze sprzedaży reprodukcji i ze sprzedaży wydawnictw) oraz Wydatki (zakup okazów, koszty eksploatacji terenu, lokal, opał, światło itp. pensje personelu).

Kwestionariusz dla muzeów opracowany przez Bogusława Mansfelda obejmował następujące informacje:

  • O lokalizacji: miejscowość; powiat; województwo (gubernia, regencja itp. w okresie rozbiorów); państwo (w wypadku muzeów znajdujących się poza granicami historycznych ziem polskich).
  • Wiadomości ogólne: nazwa muzeum (ewentualnie zamiany); adres, typ muzeum; charakter zbiorów; własność; organizacje popierające muzeum; założyciel muzeum; rok założenia; data otwarcia; dni i godziny otwarcia (w poszczególnych latach, jeśli zachodziły zmiany); wstęp płatny, wysokość opłat lub bezpłatny; data likwidacji muzeum; przyczyny likwidacji muzeum (odpowiednie akty prawne); dalszy los zbiorów.
  • Organizacja: statuty i regulaminy (daty zatwierdzenia lub wprowadzonych zmian, mikrofilm, odbitki kserograficzne); rodzaj i ilość działów, pracowni, oddziałów (ew. daty powstania, dla poszczególnych oddziałów osobne karty); biblioteka muzealna, jej charakter, działy, ilość tomów (w poszczególnych latach), sposób korzystania.
  • Pomieszczenia: budynek własny lub lokal dzierżawionym od kogo; wysokość opłat za dzierżawę (w poszczególnych latach); budynek adaptowany lub specjalnie projektowany; czas powstania budynku adaptowanego i jego adaptacji; autor adaptacji i jej wykonawca; autor projektu oryginalnego i data wykonania (jeśli w wyniku konkursu, to podstawowe dane dotyczące okoliczności jego rozpisania i ostatnie rezultaty); data realizacji projektu oryginalnego i jego wykonawca; koszt adaptacji lub koszt budowy obiektu oryginalnego; powierzchnia pomieszczeń muzealnych, ogólna, poszczególnych działów, sal wystawowych, pracowni, magazynów, pomieszczeń administracyjnych; zniszczenia budynku lub poszczególnych pomieszczeń (wojenne, losowe) daty, i ew. bliższe dane; odbudowy i rozbudowy, przekształcenia wnętrz i daty; losy budynku lub pomieszczeń po likwidacji muzeum; numer karty katalogowej materiałów ikonograficznych.
  • Wyposażenie: rodzaj sprzętów wystawienniczych, magazynowych (ew. projektanci i wykonawcy, data produkcji); rodzaj oświetlenia sal wystawowych (ew. zmiany, daty); numer karty katalogowej materiałów ikonograficznych.
  • Okazy: teren lub dziedzina życia społecznego, nauki, objęte zbiorami; charakterystyka zbiorów w poszczególnych działach; wzrost okazów w poszczególnych działach i latach; okazy oryginalne i sztuczne (makiety, plansze itp.), ilość ogólna w poszczególnych latach; zakupy i dary w poszczególnych latach; źródła zakupów i ofiarodawcy.
  • Zabezpieczenia konserwatorskie: rodzaj profilaktyki konserwatorskiej (w salach wystawowych i magazynach); pracownie konserwatorskie (daty powstania), charakter zabiegów, ogólnie.
  • Dokumentacja zbiorów: charakter prowadzonych w muzeum czynności dokumentacyjnych; inwentarz zbiorów, kiedy założony (z opisem rubryk); katalogi zbiorów, w działach, od kiedy prowadzone (z odpisem rubryk); katalogi zbiorów drukowane (z wyczerpującym opisem bibliograficznym).
  • Personel: ogółem (w poszczególnych latach); pracownicy merytoryczni (naukowi), pomocniczy, administracyjni, funkcjonariusze niżsi; pracownicy merytoryczni, w poszczególnych działach, nazwiska, daty zatrudnienia, sprawowane funkcje; numer karty biograficznej i numer karty ikonograficznej (zdjęcia pracowników).
  • Budżet: wpływy (w poszczególnych latach, w tym zasiłki państwowe, samorządowe, świadczenia instytucji utrzymujących, legaty, bilety wstępu, przychody ze sprzedaży reprodukcji i wydawnictw); wydatki w poszczególnych latach (koszty utrzymania lokalu, pensje personelu, inne wydatki administracyjne, zakup okazów, konserwacja, prace terenowe, wystawy czasowe, wydawnictwa).
  • Działalność: wystawy czasowe, tytuły, autorzy i wykonawcy, czas trwania; oprowadzanie po zbiorach (czy był specjalny personel do tego); odczyty, tematy i prelegenci, ilość wygłoszonych odczytów w poszczególnych latach; wydawnictwa: a) czasopisma, tytuł, charakter, daty ukazania się, ew. nakład; b) przewodniki po zbiorach; c) reprodukcje okazów, jakich, nakład, data druku; d) wydawnictwa inne.
  • Frekwencja: ogółem zwiedzających w poszczególnych latach; zwiedzający z biletami i bezpłatnie; zwiedzający w grupach (młodzież szkolna) i pojedynczo; zwiedzający wystawy stałe i czasowe; frekwencja na odczytach i in. imprezach organizowanych przez muzeum.
  • Źródła archiwalne i bibliografia: zestawienie i charakterystyka zespołów akt odnoszących się do dziejów muzeum, miejsce przechowywania i sygnatury (numer mikrofilmu); ogólna charakterystyka bibliografii odnoszącej się do dziejów muzeum ( oddzielny zestaw fiszek).

Bogusław Mansfeld zdecydowanie rozbudował formularz dla instytucji muzealnej względem formularza sprawozdawczego dla GUS-u. Skatalogowane w Zakładzie Muzeologii kart muzealne, ikonograficzne oraz biograficzne, miały stanowić zwarty zespół dokumentacji dla przyszłych opracowań naukowych (a więc na użytek własny), a zebrana w formie bibliotecznych fiszek bibliografia, podzielona tematycznie miała posłużyć za punkt wyjścia do opracowania historii muzeów. Idea nie realizowana stała się jednak fundamentem dla projektu “Muzeum w polskiej kulturze pamięci…” – wzoru ankiet naukowych wraz sporządzania z instrukcją, opracowanych przez profesora Tomasza de Rosseta [zob. ankiety], a dalej – dla cyfrowej bazy naukowej muzeów do 1918 r. [zob. baza]. Dziś, z uwagi na obowiązujące przepisy z zakresu ochrony danych osobowych, ochrony wizerunku, informacji o przechowywanych zbiorach (zasady zabezpieczania zbiorów muzealnych np. przed kradzieżą), wizja Mansfeldowskiego katalogu musiałaby zostać w znacznym stopniu ograniczona do informacji niezbędnych (przynajmniej w zakresie nie starszym jak z ostatnich siedemdziesięciu lat).

Słownik biograficzny i zespół ikonograficzny

Koncepcja katalogu przewidywała ponadto przygotowanie aneksu – “Słownika biograficznego polskiego muzealnictwa” [nazwa: Sprawozdanie 1978] oraz zebranie materiału ikonograficznego [Sprawozdanie 1977].

Opracowaniem biografii do słownika objęto pracowników muzealnych, w tym kierowników, kustoszy, konserwatorów, pracowników administracji, pracowników merytorycznych, personelu pomocniczego oraz osoby związane z muzeami, badacze muzeów i inni – “fundatorzy, osoby zajmujące się sprawami muzelnymi na płaszczyźnie nie publicystycznej czy teoretycznej, osoby odpowiedzialne za sprawy muzealne w organach i instytucjach państwowych, samorządowych, stowarzyszeniach i tp.” . Doktor Mansfeld przewidywał podzielenie słownika na części: pierwsza obejmowałaby postaci środowiska muzealnego w XIX wieku i początku XX wieku, do 1939 roku włącznie; druga – osoby związane z muzeami i badaczy muzeów z lat 1945-1950. Być może słownik mógł objąć i dalsze lata, jednak te dwa okresy badacz wyróżniał w zachowanych sprawozdaniach. Wiele z biogramów ustalił na podstawie ankiet kierowanych od żyjących przedstawicieli środowiska muzealnego [Sprawozdanie 1979b].

Początkowo informacje zamieszczał na fiszkach, a później miały one zostać przeniesione na specjalne karty z czego jednak zrezygnowano z uwagi na czasochłonność  tego procesu [Sprawozdanie 1979b]. W 1979 roku przygotowane zostały pierwsze “modelowe biogramy” do Słownika, które oparte zostały na “materiałach drukowanych, archiwalnych oraz na – w jednym przypadku – rozmowie z rodziną” [Sprawozdanie 1979b].

W instrukcji sporządzania karty personelu merytorycznego muzeum lub osób pracujących w instytucjach związanych z muzealnictwem Mansfeld określił by znalazły się tam następujące informacje:

  • nazwisko i imię, daty urodzenia i śmierci (w nawiasach), zawód, sprawowane funkcje w muzeach;
  • krótki życiorys;
  • przebieg pracy w muzeum;
  • publikacje, ze szczególnym uwzględnieniem tych, które dotyczyły problematyki muzealnej, bądź związane były z pracą w muzeum;
  • materiały archiwalne i bibliograficzne, na których oparto treść biogramu; w wypadku archiwaliów należało podać dokładne miejsce przechowywania, sygnaturę itp.
  • miejsce przechowywania fotografii, portretów lub rzeźb przedstawiających omawianą osobę.

W pierwszej kolejności opracowano postaci Gwidona Chmarzyńskiego, Józefa Trzebińskiego, Hilariona Święcickiego, Włodzimierza Antoniewicza, Włodzimierza Demetrykiewicza, Feliksa Kopery i in .

dr. Gwido Chmarzyński /1906-1973/, wybitny historyk sztuki, prof. Uniwersytetu M. Kopernika, Uniwersytetu A. Mickiewicza, dyr. Muzeum Miejskiego w Toruniu oraz kustosz Muzeum Wielkopolskiego w Poznaniu

[Sprawozdanie 1979a].

Na pierwszej z list osób przewidzianych do Słownika bibliograficznego z roku 1977 figurują aż 244 osoby [Sprawozdanie 1977b], a w następnym roku dodano kolejnych 198 nazwisk [Sprawozdanie 1978]. W wykazie wymieniono głównie personel muzealny pracujący w latach 1918-1939, a w mniejszym stopniu osoby działające wcześniej, zwłaszcza w XIX stuleciu. Główne źródło informacji stanowiły akta Departamentu Sztuki przy dawnym Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego oraz archiwum Związku Muzeów w Polsce z lat (1914-1951) [Sprawozdanie 1977b].

Katalog ikonograficzny

Katalog ikonograficzny miał obejmować zespół informacji o architekturze muzealnej, w tym plany budynków, plany ekspozycji, widoki i fotografie budynków muzealnych, których poszukiwano zarówno w trakcie kwerend archiwalnych, jak i w zbiorach lokalnych Pracowni Konserwacji Zabytków (dawne PKZ) oraz z literaturze tematu i w prasie. W zespole tym miały znaleźć się również wizerunki (fotograficzne lub graficzne/rysunkowe) muzealników.

   W formie kat katalogowych zostanie zarejestrowany pełny materiał ikonograficzny, a więc rysunki architektoniczne: projekty, inwentaryzacje, przerysy, rysunki wykonawcze do projektów architektonicznych, plany założeń muzealnych, widoki architektury o charakterze artystycznym  jednocześnie dokumentacyjnym oraz rysunki detali architektonicznych, dekoracyjnych, sprzęty i inne, składające się na wystrój danego obiektu. Na karcie pokazane zostaną wszystkie informacje dotyczące dokumentacji architektonicznych muzeów polskich w XIX i XX wieku.

[Sprawozdanie 1977b].

***

Tomasz de Rosset w artykule Dzieło sztuki jako nośnik pamięci w polskim muzeum epoki rozbiorów [2018] odnosząc się do badań prowadzonych przez Bogusława Mansfelda pisał:

   Inwentarz (…) ‘wczesnych instytucji muzealnych’ pozostaje niepełny, chociaż w wielu przypadkach stan badań, obfity i gruntowny, stanowi wynik wnikliwej interpretacji. Można jednak przyjąć, nie pretendując do bezwzględnej ścisłości, że do 1918 roku na (…) obszarze kultury polskiej w różnych okresach funkcjonowało ogółem ponad 300 takich placówek o charakterze kulturalnym, naukowym, artystycznym, religijnym tworzonych przez władzę świecką lub duchowną, centralną lub lokalną, stowarzyszenia lub osoby prywatne. Zbiór tych instytucji tworzył bardzo zróżnicowaną i niełatwą do jednoznacznej klasyfikacji grupę, czego objawem była ich bardzo nieostra charakterystyka i terminologia, jaką stosowano do ich opisu.

[Rosset 2018: 33-34]

Badania obecnie prowadzone Katedrze Zabytkoznawstwa i Muzealnictwa są więc kontynuacją podjętych przez Bogusława Mansfelda i Józefa Poklewskiego szeroko zakrojonych prac oraz tradycji badania dziejów muzealnictwa polskiego na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. Próby przekrojowego opracowania historii muzealnictwa lub też katalogowania instytucji muzealnych są jednak pracą wymagającą ogromnego nakładu pracy i procesem wymagającym czasu. Pewne próby odnaleźć można choćby w wydanym w 1997 roku informatorze Muzea w Polsce w opracowaniu Marii Sołtysiak i Katarzyny Wierzbickiej [Sołtysiak, Wierzbicka 1997] czy publikacje autorstwa Doroty Folgi-Januszewskiej [2011, 2012].  Opublikowano także wiele różnych opracowań muzeów specjalistycznych lub tematycznych lub dotyczących muzeów w danym mieście lub regionie, muzeów typu skansenowskiego albo wyłącznie archeologicznych itp. Ciągle jednak pozostaje wiele miejsc koniecznych do przypomnienia, omówienia, opracowania.

Małgorzata Baka

PRZYPISY

[1] Wcześniej w strukturach Zakład Muzealnictwa Instytutu Zabytkoznawstwa i Konserwatorstwa.
[2] Komunikaty z lat 1934-1939. Owocem tych prac była monografia autorstwa Bogusława Mansfelda Muzea na drodze do samoorganizacji : Związek Muzeów w Polsce 1914-1951 [Mansfeld 2000].
[3] Szkice projektów, szablon wydruków do wykonywania kserografów kart katalogowych znajdują się w “Archiwum”, T2 [zob. Baka 2017].
[4] W tabeli wyszczególniono stan pochodzący z zakupów, z darów oraz wyszczególnienie do przynależności muzealiów do działów muzeum.

ŹRÓDŁA

AAN, 1933. Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego w Warszawie: Wydział Sztuki – muzea – kwestionariusze dla muzeów i zbiorów muzealnych zawierające dane dla G.U.S o muzeach w Polsce, sygn. 2/14/0/8/7003, online: https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/jednostka/-/jednostka/5307528
Mansfeld Bogusław, 1977a. Sprawozdanie za wykonanie 1 etapu prac związanych z realizacją “Katalogu muzeów polskich XIX i 1 poł. XX w.,1977-08-10, maszynopis, zbiory KZiM WSP UMK.
Mansfeld Bogusław, 1977b. Sprawozdanie za wykonanie 1 etapu prac związanych z realizacją “Katalogu muzeów polskich XIX i 1 poł. XX w.,1977-12-30, maszynopis, zbiory KZiM WSP UMK.
Mansfeld Bogusław, 1978. Sprawozdanie za wykonanie 1 etapu prac związanych z realizacją “Katalogu muzeów polskich XIX i 1 poł. XX w.,1978-11-09, maszynopis, zbiory KZiM WSP UMK.
Mansfeld Bogusław, 1979a. Sprawozdanie za wykonanie 1 etapu prac związanych z realizacją “Katalogu muzeów polskich XIX i 1 poł. XX w.,1979-06-04, maszynopis, zbiory KZiM WSP UMK.
Mansfeld Bogusław, 1979b. Sprawozdanie za wykonanie 1 etapu prac związanych z realizacją “Katalogu muzeów polskich XIX i 1 poł. XX w.,1979-11-15, maszynopis, zbiory KZiM WSP UMK.
Mansfeld Bogusław,1980a. Sprawozdanie za wykonanie 1 etapu prac związanych z realizacją “Katalogu muzeów polskich XIX i 1 poł. XX w.,1980-11-15 – wersja A, maszynopis, zbiory KZiM WSP UMK.
Mansfeld Bogusław,1980b. Sprawozdanie za wykonanie 1 etapu prac związanych z realizacją “Katalogu muzeów polskich XIX i 1 poł. XX w.,1980-11-15 – wersja B, maszynopis, zbiory KZiM WSP UMK.

BIBLIOGRAFIA

Baka Małgorzata, 2017. ‘Archiwum Bogusława Mansfelda’ – opracowanie wstępnej kwerendy, Muzeumpamieci.umk.pl, online: http://muzeumpamieci.umk.pl/?p=1739
Chwalewik Edward, 1916. Zbiory polskie : archiwa, bibljoteki, gabinety, galerje, muzea i inne zbiory pamiątek przeszłości w ojczyźnie i na obczyźnie w zestawieniu alfabetycznym według miejscowości. Warszawa: z zapomogi Kasy Pomocy dla Osób Pracujących na Polu Naukowym im. J. Mianowskiego.
Chwalewik Edward. 1926. Zbiory polskie : archiwa, bibljoteki, gabinety, galerje, muzea i inne zbiory pamiątek przeszłości w ojczyźnie i na obczyźnie w porządku alfabetycznym według miejscowości ułożone. T. 1, A-M. Warszawa: Wydaw. J. Mortkowicza, Towarzystwo Wydawnicze w Warszawie.
Chwalewik, Edward, 1927a. Zbiory polskie : archiwa, bibljoteki, gabinety, galerje, muzea i inne zbiory pamiątek przeszłości w ojczyźnie i na obczyźnie w porządku alfabetycznym według miejscowości ułożone. T. 2, N-Ż. Warszawa: Wydaw. J. Mortkowicza, Towarzystwo Wydawnicze w Warszawie.
Dorota Folga-Januszewska, 2011. 1000 muzeów w Polsce. Przewodnik. Olszanica: Wydawnictwo Bosz.
Dorota Folga-Januszewska, 2012. Muzea polskie. Olszanica: Wydawnictwo Bosz.
Mansfeld Bogusław, 1979. Problem podziałów chronologicznych w badaniach nad dziejami muzealnictwa polskiego na przykładzie muzeów historyczno-artystycznych w XIX w., Acta Universitatis Nicolai Copernici. Zabytkoznawstwo i Konserwatorstwo, 8 (91), s. 67-77.
Mansfeld Bogusław, 1980. Sprawy muzealne u progu II Rzeczypospolitej, Universitatis Nicolai Copernici. Zabytkoznawstwo i Konserwatorstwo, 9 (112), s. 147-172.
Mansfeld Bogusław, 1988. ‘Muzea w Polsce: informator’, oprac. J. Maisner-Nieduszyńska, B. Pawłowska-Wilde, Warszwa 1986 [recenzja], “Muzealnictwo”, 31, s. 116-117.
Mansfeld Bogusław, 2000. Muzea na drodze do samoorganizacji : Związek Muzeów w Polsce 1914-1951. Warszawa: Ośrodek Dokumentacji Zabytków. DiG, 2000.
Lorentz Stanisław 1956. Muzea i zbiory w Polsce 1945-1955, Warszawa: Wydawnictwo “POLONIA”.
Lorentz Stanisław, 1971. Przewodnik po muzeach i zbiorach w Polsce, Warszawa: Polska Agencja Interpress (wyd. I); wyd. II – 1973.
Rosset Tomasz de, 2018. Dzieło sztuki jako nośnik pamięci w polskim muzeum epoki rozbiorów, w: Muzeum a pamięć – forma, produkcja, miejsce, red. Tomasz de Rosset, Ewelina Bednarz Doiczmanowa, Aldona Tołysz, Warszawa: Narodowy Instytut Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów, s. 31-45.Sołtysiak Maria, Wierzbicka Katarzyna, 1997. Muzea w Polsce. Informator, Warszawa: ministerstwo Kultury i Sztuki, Ośrodek Dokumentacji Zabytków.

CZYTELNIA
Print Friendly, PDF & Email

Małgorzata Baka

View all posts

Dodaj komentarz