Pierwszy projekt muzeum przyrodniczego w Polsce opracował Stefan Chardon de Rieule (?-1785) – wojskowy, członek loży masońskich, pochodzący z francuskiej rodzinny hugenockiej, osiadłej w Saksonii. W 1759 mianowany pułkownikiem wojsko koronnych, w 1762 awansował do stopnia generała-majora. Za czasów Stanisława Augusta Poniatowskiego pełnił obowiązki dyrektora gmachów królewskich, czasowo także manufaktur. Autor podręcznika przyrodniczego i kilku rozpraw z dziedziny rolnictwa.
Koncepcja opublikowana została w niewielkiej książce pt. Projet pour rassembler sans ancune depense toutes les richesses naturelles de la Pologne (Projekt zgromadzenia bez żadnych wydatków wszystkich bogactw naturalnych Polski). Projekt obejmował opisywanie, obserwowanie i gromadzenie okazów przyrodniczych, m.in. próbek rzeczy kopalnych: okazów ziemi, glinek, piasku, kredy, gipsu, kamieni, marmuru, krzemienia, minerałów, a także okazów przyrody żywej: ryb, ssaków, ptaków i owadów. Równocześnie Rieule apelował do posiadaczy ziemskich o przesyłanie tak przygotowanych próbek do Warszawy, do projektowanego muzeum przyrodniczego. Równocześnie autor, mając świadomość kwalifikacji wymaganych dla rzetelnego opisu pozyskiwanych próbek zastrzegał, że wszystkie dane zostaną zweryfikowane przez niego w planowanym muzeum. Instytucja Rieule’a miała mieć charakter otwarty, aby dzięki temu służyć popularyzacji wiedzy przyrodniczej, ale także praktyczny poprzez lokalizację surowców w kraju i lepsze ich wydobycie. Oparcie się na ofiarodawcach i własnej pracy gwarantowało w ocenie de Rieule’a brak nakładów finansowych na działalność instytucji. Ponadto projektowane muzeum miało spełniać ówczesne wymogi naukowo-badawcze. Koncepcja Rieule’a nie została zrealizowana.
Więcej na temat projektu zob.:
Hryniewiecki Bolesław, 1945. Pierwsze pomysły muzeum przyrodniczego w dawnej Polsce, Nauka i Sztuka, r. 1, z. 2/3, s. 249-270
Hryniewiecki Bolesław, 1945/1946. Plany i próby stworzenia muzeum przyrodniczego w Polsce przedrozbiorowej, Odb. ze: Sprawozdań Towarzystwa Naukowego Warszawskiego. Wydział 4 Nauki Biologicznych. R. 39, 40
Hryniewiecki Bolesław, 1946. Stefan Chardon de Rieule i jego prace przyrodniczo-rolnicze, odb. ze: Sprawozdań Polskiej Akademii Umiejętności, t. 47, nr 3
Hryniewiecki Bolesław, 1947. Projekt Stefana de Rieule’a stworzenia w Warszawie Muzeum Przyrodniczego w wieku XVIII, Wiadomości Muzeum Ziemi, t. 3, s. 114-118
Na ilustracji: “1900 Antique fine lithograph of CRYSTAL ROCKS. MINERALS. 113 years old print”, źródło: https://s-media-cache-ak0.pinimg.com/736x/48/0a/9c/480a9cd9e3521aacbce6ca5e0b9970fb–rocks-and-minerals-crystals-minerals.jpg
[ato]
