Nowy Sącz, 1899, Zbiory muzealne C.K. Gimnazjum

Gimnazjum w Nowym Sączu utworzono w 1818 r., od 1894 r. w związku z pożarem jednego z budynków mieściło się we wzniesionym na potrzeby szkoły gmachu przy ul. J. Długosza. Trudno ustalić, czy wcześniej przy gimnazjum gromadzono kolekcję dydaktyczną. Zbiory naukowe obejmowały kilka gabinetów: archeologiczny, fizyki i chemii, geograficzny, historii naturalnej, gabinet do rysunku odręcznego oraz zbiór przyborów do nauki śpiewu. 

Jednym z najciekawszych zbiorów był Gabinet archeologiczny. Został on powołany 7 XI 1899 r., miesiąc po objęciu funkcji dyrektora Gimnazjum w Nowym Sączu, przez Stanisława Rzepińskiego ( 1861–1944). Decyzję tę wsparło C.K. Ministerstwo Wyznań i Oświaty kwotą 200 koron. Reszta środków pochodziła z funduszów na pomoce naukowe. Zaczątkiem zbiorów były dary Rzepińskiego a także książki i atlasy o tematyce antycznej, obrazy, rysunki i modele wykonywane przez uczniów oraz profesjonalne pomoce naukowe. W 1905 r. w czasie pobytu w Atenach na Kongresie archeologicznym, dzięki pomocy prof. Ch. Puliosa Rzepiński zakupił na potrzeby gabinetu zbiór naczyń greckich, oraz statuetki z Myken, Delf, Corneto, zabytki egipskie. W 1908 r. opublikowany został katalog monet i rękopisów stanowiących trzon kolekcji gabinetu archeologicznego.

Dyrekcja powiększała zbiory poprzez zakupy m.in. odlewów w wiedeńskim Muzeum Sztuki i Przemysłu czy starożytności w sprawdzonych antykwariatach, jednak większość została ofiarowana przez mieszkańców
miasta i regionu, wykładowców i uczniów gimnazjum,przyjaciół i znajomych dyrektora Gimnazjum. Do najciekawszych obiektów należały szczątki szaty Kazimierza Wielkiego, pozyskane w czasie otwarcia grobu króla na Wawelu w 1869 r., karta rękopisu “Króla ducha” Juliusza Słowackiego czy mumia kota z Egiptu ofiarowana przez Józefa Mehoffera

W 1914 r. najcenniejsze zbiory gabinetu archeologicznego zostały wywiezione do prywatnego gimnazjum w Białej. Po ustaniu walk w roku następnym Rzepiński osobiście odwiózł je z powrotem do gimnazjum nowosądeckiego.

W okresie międzywojennym znaczenie gabinetów malało, ich zbiory uległy rozproszeniu podczas II wojny światowej. Większość cennych eksponatów zaginęła, po wojnie część zachowanych książek została włączona do biblioteki szkolnej.

Więcej na temat zbiorów:

• First Grzegorz, Stanisław Rzepiński (1861-1943) jako twórca gabinetu archeologicznego w I Gimnazjum w Nowym Sączu, „Meander” 2006, LXI, nr 1–2, s. 131-144
• Reitterer H., Rzepiński, Stanisław (1861-1944), Lehrer und Fachschriftsteller, [w:] Österreichisches Biographisches Lexikon, 1815-1950, Bd. 9 (Lfg. 44, 1987), s. 355
• Rzońca J., Stanisław Rzepiński (1861-1944) — „neohumanista” sądecki, “Rocznik Sądecki” 1999, 27, s. 250-259
• Rzepiński Stanisław, Pamiętnik pięćdziesięcioletniej polskiej pracy pedagogicznej 1885-1935, Kraków 1937
• Sprawozdanie Dyrekcji I Gimnazjum w Nowym Sączu

[sm]