Międzynarodowa Konferencja Naukowa “Pamięć wieloraka: pamięci muzealne na ziemiach Rzeczypospolitej w epoce rozbiorów / The International Scientific Conference: Various Memory: museums in the lands of the Polish-Lithuanian Commonwealth, era of the partitions”,
14-16. listopada 2019, Toruń
organizatorzy: Biblioteka Uniwersytecka UMK w Toruniu, Wydział Sztuk Pięknych UMK
Trzecia konferencja naukowa w ramach projektu badawczego Muzeum w polskiej kulturze pamięci (do 1918 r.)… finansowanego z Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki, stanowiła podsumowanie i publiczną prezentację jego rezultatów tak w tradycyjnej postaci publikacji i referatów, jak też cyfrowej, semantycznej bazy danych instytucji o charakterze muzealnym objętych naszymi badaniami. Przede wszystkim była jednak poświęcona różnorodności, jaka charakteryzowała ten obszar kultury – różnorodności form, jakie przybierały muzea, zbiorów i zakresów merytorycznych ich działalności, realizacji ich misji poprzez budowaną narrację, w końcu różnorodności samych misji, czyli celów, przesłań.
Celem konferencji było nakierowanie muzeologiczną refleksję na różnorodne aspekty współistnienia różnych pamięci dawnej Rzeczpospolitej i jej ziem w okresie porozbiorowym oraz ich odzwierciedlenia w działalności muzeów. Jaką pamięć / jakie pamięci kultywowały te muzea i jak układały się ich wzajemne relacje. Jest to materia skomplikowana i bardzo wrażliwa, gdyż w sposób nieunikniony otwiera sferę rozlicznych konfliktów na tym tle, nierzadko żywych do dziś.
Jako podstawę debaty zaproponowano trzy ściśle z sobą powiązane zakresy tematyczne:
- Różnorodność pamięci w muzeum na obszarze d. Rzeczpospolitej: zróżnicowanie muzeów pod względem merytorycznym, politycznym i społecznym, wraz ze specyfiką sytuacji na naszych ziemiach; kwestia odzwierciedlenia w muzealnictwie podziałów narodowościowych, lokalnych, związanych z kształtowaniem się świadomości narodowej i świadomości nowych obszarów pamięci w powiązaniu z rozwojem nowoczesnych dyscyplin nauki (jak w przypadku zainteresowań ludoznawczych, które w omawianym okresie ze skromnego kolekcjonerstwa „chłopskich kuriozów” przekształciło się w specjalistyczną etnologię);
- Współistnienie: wzajemne relacje, wzory, wpływy, narzucanie i przejmowanie pamięci, a także konkurencja i współpraca między muzeami – jest to problematyka istotna z uwagi na rangę, jaką XIX stulecie przywiązywało do instytucji muzeum w kontekście kultury narodowej;
- Konfrontacja: polityka władz zaborczych wobec muzeum, muzea pruskie/niemieckie i rosyjskie, muzeum jako element sporu politycznego, a także walki narodowo-wyzwoleńczej oraz walki o emancypację narodową.
Do udziału w konferencji zaproszono przedstawicieli wszystkich dziedzin muzealnictwa mających odpowiednik w zbiorach istniejących na ziemiach Rzeczpospolitej do 1918 roku, także z zagranicy: Rosjan, Niemców, Żydów, Litwinów, Ukraińców, Białorusinów, Łotyszy, z którymi łączy nas dziedzictwo i pamięć, bardzo często trudna, a czasem wręcz tragiczna, ale przecież wspólna, tworząca tę samą – chociaż różnorodną – kulturę pamięci.
W konferencji wzięło udział ok. 150 słuchaczy, w tym dwadzieścioro dwoje prelegentów, którzy wygłosili referaty w siedmiu sesjach tematycznych. Uczestnicy reprezentowali krajowe i zagraniczne ośrodki naukowe, archiwa i muzea, m.in. Instytut Historii Sztuki Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu, Instytut Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego, Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy, Muzeum Narodowe w Warszawie, Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie Muzeum Etnograficzne im. Seweryna Udzieli w Krakowie, Muzeum Krajoznawcze Towarzystwa Naukowego Płockiego, Muzeum Okręgowe im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy oraz Instytut Badań Kultury Litwy, Lwowskie Muzeum Historyczne i Politechnika Lwowska, Żytomierskie Muzeum Okręgowe, Białoruska Biblioteka Narodowa – Sektor Muzeum, Wojskowa Akademia Łączności im. S.M. Budionnego w Sankt Petersburgu, a także Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu (jako gospodarze). Obrady prowadzono w języku polskim, rosyjskim i angielskim. Abstrakty wystąpień znalazły się na stronie internetowej projektu oraz w drukowanym folderze informacyjnym: http://muzeumpamieci.umk.pl/wp-content/uploads/2020/03/abstrakty.pdf
Pierwszy dzień konferencji uświetniła promocja książki prof. Józefa Poklewskiego, wieloletniego pracownika Wydziału Sztuk Pięknych UMK w Toruniu, pt. Studia z historii sztuki i kultury wileńskiej lat 1900-1945 (wybór tekstów), pod redakcją Elżbiety Pileckiej, Alicji Saar-Kozłowskiej oraz jednej z wykonawczyń projektu – Małgorzaty Wawrzak. Ostatni dzień spotkania naukowego zamknął spacer tematyczny po Toruniu. Książka jest, wydanym już pośmiertnie, zbiorem artykułów profesora Józefa Poklewskiego, wieloletniego pracownika Wydziału Sztuk Pięknych UMK w Toruniu. Studia te pozwalają Czytelnikom poznać życie kulturalne i artystyczne dawnego polskiego Wilna: profesorów Uniwersytetu Stefana Batorego, wileńskich pisarzy, malarzy, architektów i wykładowców, których historia splotła się z dziejami obecnego Wydziału Sztuk Pięknych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Pisząc o Wilnie profesor wracał do swoich korzeni, a tym samym do korzeni wielu Torunian.
Fotorelacja:
[mb]
