Muzeum Sztuk Pięknych w Warszawie powstało w 1862 r. na mocy „Ustawy o Wychowaniu Publicznym w Królestwie Polskim”. Kolekcję tworzyć miały zbiory rycin z ówczesnej Biblioteki Rządowej i Szkoły Sztuk Pięknych, obrazy olejne i odlewy gipsowe będące w zarządzie szkoły i działających w jej ramach gabinetów, a także kolekcja Piotra Fiorentiniego zakupiona przez Szkołę Sztuk Pięknych w 1858 r. Siedzibą Muzeum stały się sale w zabudowaniach Uniwersytetu Warszawskiego przy ul. Krakowskie Przedmieście 26.
Pierwszym dyrektorem muzeum został Justynian Karnicki, a jego pomocnikiem i konserwatorem zbiorów Jacenty Sachowicz. Do zbiorów zakupiono ponad 40 dzieł artystów zagranicznych na aukcji kolekcji Johanna Petera Weyera. Podstawą dla zbiorów stała się kolekcja dzieł mistrzów europejskich, którą uzupełniały prace zgromadzone w Szkole Sztuk Pięknych.
Stała wystawa muzealna, otwarta w 1864 r., prezentowała dzieła europejskie “w dawnych i współczesnych kopiach arcydzieł”. W latach 70. XIX wieku, kiedy muzeum opuściło siedzibę w Pałacu Kazimierzowskim, zbiory liczyły ponad 400 prac. Dostęp do nich był jednak znacznie ograniczony, a często wręcz niemożliwy ze względu na brak własnej siedziby.
Muzeum Sztuk Pięknych w Warszawie. Galeria w Domu Neprosa przy ul. Wierzbowej 11 – fragment ekspozycji malarstwa włoskiego, zbiory MNW
Od 1900 r. zbiory eksponowana w tzw. Domu Neprosa przy ul. Wierzbowej 11. Jak pisał ówczesny kronikarz „Tygodnika Illustrowanego”, zbiory rozmieszczono w siedmiu salach z dobrym oświetleniem: „Obrazy [243 dzieła] są rozwieszone właściwie i systematycznie, po części w chronologicznym porządku szkół, po części zaś w układzie, budzącym poglądy porównawcze i chęć zaznajomienia się z dziejami sztuki”. W tym czasie także zaczęto wydawać katalogi zbiorów.
Kolejnym dyrektorem muzeum został Cyprian Lachnicki, który zapisał na rzecz muzeum swoją kolekcję pod warunkiem, że miasto, od 1898 zarządzające tą instytucją, wzniesie odpowiedni gmach. W 1908 r. Magistrat, zachowując dwuletni termin wyznaczony w testamencie przez Lachnickiego, powziął uchwałę o wybudowaniu gmachu dla muzeum, a w 1912 r. zakupił plac przy Al. Trzeciego Maja (ob. adres Al. Jerozolimskie), gdzie w latach 1926-1938 wzniesiono siedzibę muzeum – od 1916 znanego jako Muzeum Narodowe.
Następcą muzeum został Pius Weloński, który starał się uzupełnić zbiory o klasyków polskiej szkoły malarskiej. W 1913 roku opracowany został statut Warszawskiego Miejskiego Muzeum Sztuk Pięknych, które obejmować miało galerię obrazów, rzeźb oraz zbiory archeologiczno-numizmatyczne. Plany te zostały przerwane przez wybuch i wojny światowej.
Więcej na temat muzeum:
- zs, Z tygodnia na tydzień. Muzeum Sztuk Pięknych, „Tygodnik Illustrowany”, 1900, nr 40, s. 791
- Demil, Muzeum Sztuki w Warszawie, „Świat”, r. 4, 1909, nr 47, s. 13
- Anna Masłowska, Kronika wystaw Muzeum Narodowego w Warszawie 1862-2002, T. 1, 1963-1982, Warszawa: Muzeum Narodowe, 2002
- Stanisław Lorentz, Muzeum Narodowe w Warszawie. Zarys historyczny, „Rocznik MNW”, 1938, nr 1, s. 1-27
[ato]
