Olkusz, 1911, Muzeum Towarzystwa Krajoznawczego

Oddział Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego w Olkuszu powstał w 1911 roku, w tym samym roku, z inicjatywy pp. Paderewskiego, Piątkowskiego i inż. Osmołowskiego powstało Muzeum PTK w Olkuszu. Podstawą jego kolekcji stała się kolekcja geologiczna z jury krakowsko-wieluńskiej. Dzięki inicjatywie społecznej zdołano zebrać 700 eksponatów, dotyczących historii miasta i regionu, zwłaszcza przedmioty z dziedziny etnografii, archeologii oraz miejscowego górnictwa. 4 lutego 1912 roku kustoszem zbiorów został inż. Jan Osmołowski, który jednocześnie został przewodniczącym założonej Sekcji Muzealnej.  

W 1913 roku dzięki pomocy Stanisława Thugutta bibliotekarza Centrali PTK (i jednego z założycieli PTK)  w Oddziale Olkuskim powstała biblioteka krajoznawcza licząca 250 tomów. W celu ożywienia zainteresowania  środowiska placówką i przyspieszenia zbierania dla niej materiałów Oddział Olkuski PTK w listopadzie 1913 r., rozesłał do zainteresowanych obywateli powiatu oraz do przemysłowców i przedstawicieli rzemiosła, odezwę  wzywającą do wsparcia tworzącego się Muzeum Przemysłowego w Olkuszu.    

Ze względu na wybuch I wojny światowej w 1916 roku zbiory muzeum zostały przeniesione do budynku Powiatowego Komitetu Ratunkowego. Działała głównie sekcja biblioteczna, która współpracując z Resursą Obywatelską i Kołem Ligi Kobiet – łącząc księgozbiory powołują do życia Bibliotekę Publiczną w Olkuszu (1917).

W 1930 zbiory mieściły się w lokalu wynajętym od Banku Kredytowego Spółdzielczego. W latach 1930 – 1935  opiekunem Muzeum była dr Władysława Kijowska – Jarzppowa – prof. Gimnazjum Męskiego w Olkuszu. Od 1938 roku siedzibą muzeum był gmach byłej żeńskiej Szkoły Powszechnej. Podczas okupacji hitlerowskiej zbiory przetrwały, oddane na przechowanie zaufanym osobom. Reaktywacja placówki miała miejsce w 1958 roku. Obecnie w Olkuszu działa Muzeum Regionalne PTTK im. Antoniego Minkiewicza.

W zbiorach muzealnych znajdowały się m.in. archiwalia: 4 dokumenty pergaminowe: dwa z pieczęciami, jeden papierowy Stanisława Augusta; bilety skarbowe z r. 1794, papiery z r. 1863,  8 starych druków polskich w oprawach, plany miasta, dwie mapy pasma krakowsko-wieluńskiego; numizmaty: monety miedziane polskie, rosyjskie i chińskie, medale i medaliki;  zbiory przemysłowe: próbki rud z kopalni Ulisses pod Bukownem, zabytki z XVIII stulecia z kopalń T-wa Saturn w Olkuszu, część stroju skórzanego przestępców przymusowo pracujących w kajdanach w kopalni Ulisses z XVIII w.; zbiory geologiczne: kolekcja z jury krakowsko-wieluńskiej, duże okazy skamielin jurajskich; zbiory przyrodnicze: zielnik, zbiory motyli; kolekcja fauny morskiej z morza Czarnego i Adryjatyckiego; zęby niedźwiedzi jaskiniowych, dwa szydła kościane z jaskiń ojcowskich; zabytki rzemiosła: kafle z XVIII i XIX w. wyrobu olkuskiego; fotografie.

Więcej na temat muzeum zob. m.in.

• “Ziemia” 1912, nr 7, s. 111.
• “Ziemia” 1912, nr 22, s.355.
• “Ziemia” 1913, nr 51, s. 834-835.
• W. Antoniewicz, Muzeum P. T. w Olkuszu,  “Ziemia” 1930, nr 18, s. 328-330
• M. Treter, Muzea współczesne. Studium muzeologiczne, Kijów 1917, s. 45;
• S. Lorentz, Przewodnik po muzeach i zbiorach w Polsce, Warszawa 1956, s. 250.S. Szymański, Muzea Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego 1906-1950, Warszawa 1990, s. 62-63

[mw]