W 1905 roku w Brukseli powstał Institut international de photographie (Międzynarodowy Instytut Fotografii), a następnie Musée international de la presse (Międzynarodowe Muzeum Prasy, 1907). Instytucje te, działające przy Office international de Bibliographie w Brukseli (1893). Instytucje te dały początek Mundaneum – swego rodzaju wirtualnego muzeum wszelkich informacji, koncentrującego się bardziej na ideach, niż obiektach.
The Forgotten Visionary, Spiegel online
Genezy muzeum dostarczyła wystawa prasowa w Brukseli zorganizowana przez Union de la Presse Périodique i Cercle des collectionneurs de journaux. Twórcami Mundaneum byli Paul Otlet (1868-1944), brukselski prawnik i twórca nowoczesnych systemów informacji naukowej (bibliografii) i Henri La Fontaine (1854-1943) również prawnik, laureat pokojowej Nagrody Nobla (1913).
W latach 1920-19341934 instytucja zlokalizowana była w Brukseli pod nazwą Mundaneum Palais Mondial, składała się z 16 sal dydaktyczno-ekspozycyjnych, katalogu bibliotecznego liczącego ponad 12 mln fiszek i Muzeum Prasy z 200 tys. przykładów pism i gazet z całego świata, obejmując kolekcje zgromadzone między 1895 a 1914 (powstała z przekształcenia założonego w 1907 Międzynarodowego Muzeum Prasy). Na ekspozycji informacje przedstawiane były w postaci wykresów statystycznych, map, ikonografii z różnych dziedzin życia państw i narodów całego świata.
W. Boyd Rayward, From the index card to the World City: knowledge organization and visualization in the work and ideas of Paul Otlet
Dział polski do wybuchu I wojny światowej nie został w pełni zorganizowany, potem zlokalizowany był w osobnej Sali w Palais Mundial. Jego zbiory obejmowały przede wszystkim prasę i ikonografię prowincji Rzeczpospolitej (Warszawa, Kraków, Poznań, Wilno, Lwów). W gromadzeniu zbiorów pomagała pracująca wówczas w Brukseli Józefa Joteyko (1866-1928) lekarz, wybitny pedolog, wykładowczyni Uniwersytetu Brukselskiego, College de France, pracownik Instytutu Pedagogicznego w Warszawie, założycielka czasopisma Revue Psychologique. Jak pisał Treter, „Dział polski, dzięki usilnym zabiegom p. J. Joteyko, rósł szybko, pomnaża się kolekcja druków, fotografij, tablic poglądowych itd. Utworzyły się osobne komitety i koła miejscowe w Krakowie, Lwowie, Poznaniu i Warszawie dla kompletowania tych zbiorów”.
Po 1934 zbiory były kilkakrotnie przenoszone z miejsca na miejsce. Instytucja obecnie ma status prywatnego centrum archiwalnego, została odkryta niejako na nowo w latach 90. XX pod wpływem rozpowszechnienia się Internetu, od 1998 otwarta jest i udostępniana publiczności jako centrum archiwalne Społeczności Francuskiej w Belgii (Comunauté française de Belgique) w Mons (prowincja Hainaut). Nazywana „Internet z papieru” albo „papierowe google”.
Więcej na temat muzeum zob. m.in.
- Mieczysław Treter, Muzea współczesne : studium muzeologiczne : początki, rodzaje, Kijów : Red. “Muzeum Polskiego”, 1917, s. 88
- A. Ch. “Muzeum świata” i jego dział polski, Świat, nr 24 z 15 czerwca 1912, s. 5-7
- Paul OTLET, Le Musée international et l’enseignement: conférence fait devant le personnel enseignant, Office central des Associations Internationales Publication No. 61; Bruxelles: Musée International, 1913. 11 pp.
- S. Sawicka, Muzeum Pięćdziesięciolecia w Brukseli, “Przegląd Historii Sztuki” 1929, nr 3, s. 85
- B. Mansfeld, Muzea na drodze do samoorganizacji. Związek Muzeów w Polsce 1914-1951, Warszawa: Wydawnictwo DiG-ODZ, 2000, s. 11-12;
[tfr]
