Rok 1906 w Królestwie Kongresowym był przełomowy dla kształtowania się fundamentów polskiego muzealnictwa na tym obszarze. Coraz wyraźniejsza potrzeba kultywowania pamięci narodowej wymagała bowiem instytucji, gdzie te przejawy w formie materialnej będzie można przechowywać, zabezpieczać, badać i udostępniać w celach edukacyjnych. Założone w 1906 roku w Warszawie Polskie Towarzystwo Krajoznawcze dało podstawę prawną i wsparcie merytoryczne przy ich formowaniu. Organizacja ta za główne cele stawiała sobie patriotyzm i rozwój nauki, co spotkało się z żywym odzewem rodaków w miastach i na prowincji. W krótkim czasie na terenie całego Królestwa Polskiego powstało około 30 oddziałów PTK.
Jeden z pierwszych oddziałów PTK powstał w 1908 roku w Piotrkowie Trybunalskim, a już w następnym, 10 września, powołano Sekcję Muzealną. Pośród pomysłodawców i założycieli Piotrkowskiego Muzeum Krajoznawczego był Michał Rawita Witanowski (1858-1943) z zawodu farmaceuta, z zamiłowania historyk, ludoznawca i krajoznawca. Dzięki jego wytrwałej pracy powstał „Katalog Zbiorów Towarzystwa Krajoznawczego na Zamku Królewskim w Piotrkowie Trybunalskim”, wydany w 1926 roku. Jak wiadomo Witanowski katalogował zbiory niemal od początku. W zasobach dzisiejszego Muzeum w Piotrkowie Trybunalskim, dzięki uprzejmości pracowników Działu Historycznego odnaleziono niedatowany fragment katalogu w rękopisie, być może powstały przed wielką wojną. Dokumenty te stanowią wyjątkowe i rzadkie źródło wiedzy o początkach instytucji, ale także o ludziach, którzy współtworzyli muzeum.
Na ilustracji karta z Katalogu Zbiorów Towarzystwa Krajoznawczego, Depozyt cechu szewskiego nr 179, Konew miedziana z napisem u góry w języku niemieckim (…), dzięki uprzejmości Muzeum w Piotrkowie Trybunalskim.
[mw]
