Ojców był od poł. XIX wieku znanym ośrodkiem wypoczynkowym i uzdrowiskowym zwanym „Doliną Czarów”. Jednym z właścicieli był hr. Aleksander Przeździecki, który dla gości wybudował hotel „Pod Łokietkiem”, jego syn hr. Gustaw Przeździecki wzniósł naprzeciwko drugi hotel „Pod Kazimierzem”. W 1888 roku Ojców kupiła hr. Krasińska Adamowa Czartoryska, jej mąż hr. Adam Ludwik Czartoryski wybudował w Ojcowie zakład leczniczy „Goplana”, w którym obok prowadzonych zabiegów leczniczych znajdowała się biblioteka z czytelnią czasopism.
Jak podano w „Roczniku Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego” z 1908 roku, działające w Ojcowie Muzeum krajoznawcze związane było z Oddziałem PTK w Miechowie. Placówka miała swoją siedzibę w komnacie nad bramą zamkową i została urządzona przez badacza jaskiń w Dolinie Prądnika Stanisława Jana Nepomucena Czarnowskiego, archeologa, historyka i literata. W 1908 roku opiekę nad zbiorami sprawowali miejscowy członek-korespondent PTK B. Wolniewicz, właściciel zakładu fotograficznego oraz dr Kozłowski, dyrektor zakładu leczniczego „Goplana” i p. Waligórski, były poseł na Sejm, dzierżawca dóbr w Ojcowie.
Zbiory muzealne eksponowane były w szafach i gablotach, które wykonane zostały z pieniędzy zebranych w czasie zorganizowanych w tym celu amatorskich przedstawień teatralnych. Wśród zgromadzonych okazów znajdowały się m.in. minerały, skały, skamieniałości, wykopaliska, kolekcja botaniczna. Eksponaty te zostały opisane w katalogu zbiorów ułożonym przez J. Chmielińskiego. Spora ilość kości kopalnych z jaskiń pozostawała nieopisana i oczekiwała na rozpoznanie przez znawców specjalistów i skatalogowanie. Kolekcja muzealna wzrastała dzięki darom przekazywanym przez miłośników Muzeum oraz gości. Ważnym źródłem pozyskiwania okazów stały się także wycieczki krajoznawcze. Opiekę nad zbiorami sprawowało PTK oraz powstałe w tym czasie Towarzystwo Przyjaciół Ojcowa.
Ciekawym źródłem wiedzy na temat muzeum jest zachowana w zbiorach Muzeum Regionalnego PTTK w Ojcowie księga pamiątkowa z 1871 roku. Została ona ofiarowana jednemu z najstarszych przewodników ojcowskich Mikołajowi Dulewiczowi i obejmuje wpisy gości muzeum dokonywane do 1933 roku. W księdze znajduje się m.in. wpis jednego z założycieli, powstałego w 1906 roku, Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego – Aleksandra Janowskiego.
1908-1988. Fot. J. Partyka, źródło: Komisja Historii i Tradycji ZG PTTK
Więcej na temat muzeum zob. m.in.
- Rocznik PTK 1908, s. 144-146.
- „Ziemia” 1910, nr 46, s. 735-736.
- M. Treter, Muzea współczesne. Studjum muzeologiczne. Początki, rodzaje, istota i organizacja muzeów. Publiczne zbiory muzealne w Polsce i przyszły ich rozwój, Kijów 1917, s. 45.
- Stanisław Szymański, Muzea Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego 1906-1950, Warszawa 1990, s. 61-62
- J.B. i Z. Twarogowie, Początki krajoznawstwa na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej
[mw]
