Z chwilą objęcia stanowiska biskupa krakowskiego w 1815 Jan Paweł Woronicz, duchowny, poeta, mówca i wielki patriota postanowił wznieść, na wzór puławskiej Sybilli założonej przez Izabelę Czartoryską, nowy poemat „przyozdobiwszy pałac biskupi na muzeum historyczne”. Głównym celem było zobrazowanie wielkich historycznych wydarzeń świadczących o świetności ojczyzny i wzbudzenie uczuć i emocji patriotycznych.
Prace nad przebudową i dekoracją pałacu Biskupiego w Krakowie przy ul. Franciszkańskiej 3 ukończono w 1817 r.
Woronicz był autorem skomplikowanego programu treściowego, wykonawcą malowideł krakowski malarz Michał Stachowicz, rzeźby zlecono Danielowi Grameyzerowi. Dekoracja objęła sale I piętra południowego skrzydła.
Sale udekorowano licznymi obrazami ukazującymi piękno Krakowa i jego okolic, ważne wydarzenia z dziejów narodu oraz liczne alegorie patriotyczne. Tam zgromadził Woronicz liczne dzieła sztuki, przedmioty artystyczne oraz pamiątki narodowe, które miały odegrać ważną rolę w procesie wychowania krakowskiego społeczeństwa. Wystrój i zbiory cieszyły się powodzeniem, niestety 18 lipca 1850 pożar Krakowa strawił również większą część pałacu biskupiego, lecz udało się uratować większość wystroju Gabinetu, obrazów, sprzętów i pamiątek.
Przedsionek na I piętrze pałacu biskupiego przyozdobiono widokami okolic Krakowa, Ojcowa, Pieskowej Skały, klasztorów w Tyńcu, Czernej na Bielanach. W sali pierwszej, zwanej Krakowską znajdowały się obrazy i alegorie. Następna sala przyozdobiona była alegoriami: Roztropności, Sprawiedliwości, Wstrzemięźliwości, Męstwa, Wiary, Nadziei i Miłości, Alegoryczny cykl zamykał Geniusz Nieśmiertelności. Komnata następna zwana „Trzech Monarchów”, prezentowała podobizny współtwórców i protektorów Wolnego Miasta oraz fragmenty traktatu mówiące o powstaniu i prawach Wolnej Rzeczypospolitej Krakowskiej.
Najważniejszy apartament czwarty zw. “Gabinetem historycznym” zawierał obrazy ilustrujące historię Polski. Pośrodku ściany południowej znajdowała się miniatura pomnika Bolesława Chrobrego, w trzonie postumentu wydrążono otwór, który mieścił mały sarkofag z kością pierwszego polskiego monarchy W gabinecie były też gipsowe popiersia oraz stolik księcia Józefa Poniatowskiego.
W Pałacu była też sala zwana „Warszawską”, w której zobrazowano różne widoki stolicy malowane według wzorów „sławnego Canalettego”. Z sali “Warszawskiej” przechodziło się do tzw. pokoju Zielonego, z obrazami o tematyce religijnej a w supraportach znajdowały się wyobrażenia Abrahama i Mojżesza. Ostatni pokój “Gabinet z kąpielami Krzeszowickimi” zdobiły widoki Krzeszowic.
Bramy pałacu były otwarte dla chętnych, którzy chcieli oglądać „ekspozycję”. Ważniejszych gości oprowadzał sam gospodarz. Klementyna Tańska uznała „Pałac Biskupi za słusznie trzymający znakomite miejsce wśród narodowych pamiątek…”
Więcej na temat zbiorów zob. m.in.
- Pałac Biskupów Krakowskich, “Pszczółka Krakowska”, t. X, nr 9, Kraków 1822, s. 152-175.
- R. Ottmann, Jan Paweł Woronicz, Kraków 1883.
- M. Porębski, Malowane dzieje, Warszawa 1962.
- tenże, Interregnum – studia z historii sztuki polskiej XIX i XX w., Warszawa 1975.
- Michał Rożek, Architektura i urządzenie wnętrz pałacu biskupiego w Krakowie (XIV-XIX w.), „Rocznik Krakowski”, t. 45, 1974, s. 19-41.
- W. Passowicz, Prekursorzy muzealnictwa – Jan Paweł Woronicz, „Krzysztofory”, Zeszyty Naukowe Muzeum Historycznego Miasta Krakowa, 12, Kraków 1985, s. 13-16.
- L. Brusewicz, „Gabinet historyczny” Jana Pawła Woronicza tytułem do wiecznej chwały jego imienia, [w:] Sztuka i historia, Materiały Sesji SHS, Kraków, listopad 1988, Warszawa 1992, s. 261-285.
[mw]
