Ewelina z Rzewuskich Hańska (1801-1882), wielbicielka literatury francuskiej, w 1832 roku napisała list do francuskiego pisarza Honoré de Balzac (1799-1850), wyrażając swoje uwielbienie dla jego twórczości. Długoletnia przyjaźń, zakończona małżeństwem w 1850 roku, doprowadziła do powstania idei stworzenia muzeum-mauzoleum zmarłego po ciężkiej i długotrwałej chorobie pisarza. Prawdopodobnie był to pierwszy we Francji pomysł utworzenia muzeum biograficznego. Miało zawierać pamiątki i dzieła sztuki odziedziczone po pisarzu przez Ewelinę Hańską oraz przedstawiające go portrety malarskie i rzeźbiarskie.
Muzeum utworzone miało być w zakupionej w 1846 r. posiadłości pisarza, w d.podmiejskiej folie osiemnastowiecznego finansisty i filantropa Nicolasa de Beaujon (pawilon łazienny przy rue Fortunee nr 22, potem rue de Balzak). W tym celu dawną posiadłość powiększono, dokupując 3 parcele, gdzie zaprojektowany został obszerny budynek z pawilonem centralnym o ścianach zdobionych reliefami (m.in. Sława koronująca Balzaka), przewidywano także wykorzystanie nieczynnej kaplicy St. Nicolas du Roule (gdzie hr. Mniszech miał jakoby odprawiać obrzędy czarnej magii i okultyzmu). Prezbiterium przekształcone w rodzaj atrium miało stanowić główną przestrzenią ekspozycyjną na popiersia, rzeźby i inne dzieła sztuki. Prace przygotowawcze zostały przerwane przez śmierć wspomagającego przedsięwzięcie Jerzego Mniszcha (1822-1881) oraz Eweliny Hańskiej. W 1888 i 1890 Anna z Hańskich Mniszchowa sprzedała posiadłość baronowej Adelaidzie Salomonowej de Rothschild (ob. dawny dom Balzaka nie istnieje, posiadłość należy zaś do Fondation nationale des arts graphiques et plastiques).
Więcej na temat koncepcji muzeum zob:
Paul JARRY, Le Dernier logis de Balzac (rue Fortunee, l’Ancienne Chartreuse Beaujon), Paris 1924
Tomasz F. de ROSSET, Polskie kolekcje i zbiory artystyczne we Francji w latach 1795-1919, Toruń: 2005
fotografia pochodzi ze strony: http://theamericanreader.com/13-september-1833-honore-de-balzac-to-ewelina-hanska/
[tfr]
