Rok 08.11.1864 to niezwykle ważna data dla historii elbląskiego muzealnictwa. Wtedy to magistrat Elbląga, wraz z nadburmistrzem Theodorem Burscherem, powołał do życia Miejskie Zbiory Sztuki i Starożytności (Städtischen Kunst- und Alterthumssammlung), które dość szybko zostało przekształcone w Muzeum Miejskie (Städtisches Museum). Początkowo, do 1893 roku, muzeum znajdowało się na najwyższym piętrze miejskiego ratusza. Od momentu inauguracji kolekcja liczyła 128 obiektów: monety, modele, dawna broń, kurioza. Część eksponatów wcześniej przechowywana była w Bibliotece Miejskiej.
W 1867 roku doszło do połączenia kolekcji Muzeum Miejskiego ze zbiorami Johanna Jacoba Conveta. Elbląski kupiec poszerzył zbiory muzealne o kolekcję obrazów, szkła, wyrobów konwisarskich, rękopisów, a także różne pamiątki i rzemiosło artystyczne związane z Elblągiem.
Muzeum Miejskie pierwszy katalog zbiorów wydało już w 1867 roku, który co ciekawe został sporządzony już dwa lata wcześniej.
Kolejną niezwykle istotną datą był 07.04.1868 roku, kiedy to magistrat powołał specjalną komisję miejską, która miała zajmować się sprawami muzeum – w jej skład weszli Wilhelm Thomale, Heinrich Wiewald oraz George Grunau. Członków tej komisji nazywano kuratorami, a także ustalono, że powinni oni sporządzić również dokumentację fotograficzną elbląskich zabytków.
Swoją działalnością naukową Muzeum było wspierane przez powstałe jesienią 1873 roku Elbląskie Towarzystwo Starożytności. Celem towarzystwa było umocnienie pozycji muzeum jako placówki oświatowo-kulturalnej, szerzącej patriotyzm lokalny i wiedzę o historii kraju. W 1878 roku na mocy porozumienia Stowarzyszenia oraz władz miejskich ustalono, że każdy kolejny przewodniczący Stowarzyszenia będzie zarazem pełnił funkcję kustosza muzealnego. Warto podkreślić, że etat dyrektora elbląskiego muzeum w dzisiejszym rozumienia został utworzony dopiero w 1938 roku. Pierwszy główny kustosz muzeum bezsprzecznie przyczynił się do rozwoju zbiorów. Był to dr Siegfried Anger, dyrektor Gimnazjum Miejskiego. W tym czasie muzeum przejęło w stały depozyt od Towarzystwa zbiory archeologiczne, systematycznie powiększane.
Niezwykle interesujący wydaje się fakt, że w sierpniu 1880 roku część kolekcji archeologicznej – 323 obiekty – została zaprezentowana na niemieckiej wystawie prahistoryczno-antropologicznej w Berlinie.
Gdy dr Siegfried Anger przeniósł się do Grudziądza, na rok zastąpił go księgarz Carl Meissner. Następnie na okres 32 lat kustoszem i przewodniczącym Towarzystwa został wybrany profesor Gimnazjum Miejskiego – dr Robert Dorr. Za jego kadencji rozwinęła się działalność naukowo-oświatowa placówki. Muzeum przeszło też dwie przeprowadzki – w 1893 roku na parter wyremontowanego i przebudowanego Ratusza, a w 1912 roku do auli dawnego Gimnazjum Realnego. Kustosz w 1903 roku wydał pierwszy w historii przewodnik po muzeum Führer durch die Sammlungen des Städtischen Museums zu Elbing.
Największy rozwój muzeum nastąpił po zakończeniu I Wojny Światowej, wtedy też muzeum zaczęło dostawać bardzo duże dotacje od państwa niemieckiego.
Zainteresowanych szczegółową historią Stowarzyszenia oraz Muzeum Miejskiego w Elblągu zachęcamy do przeczytania artykułu Rafała Pantfila Elbląskie Muzeum Miejskie w latach 1864-1945 opublikowanego w Skarby elbląskiego muzeum. 150 lat muzealnictwa w Elblągu pod redakcją Mirosława Marcinkowskiego, Elbląg 2014, s. 9 – 18 .
[eb]
