W 1783 roku przy Szkole Głównej Koronnej w Krakowie powstał Ogród Botaniczny, który miał być zakładem pomocniczym, miejscem prowadzenia warsztatów naukowych i prac badawczych. Pierwszy dyrektor prof. Jan Jaśkiewicz w latach 1783–1787, zgromadził tam niewielki zbiór dendrologiczny krajowych gatunków drzew, dwa XVIII-wieczne zielniki przywiezione z południowej Europy oraz bogata kolekcja botaniczna ks. Michała Sołtyka, dziekana kapituły krakowskiej, w niej m. in. zachowane do dziś: okaz przeciętego orzecha kokosowego oraz cztery naczynia wykonane z orzecha, w tym puchar rzeźbiony w barokowe ornamenty roślinne, z inicjałem SM i datą 1687. Kolekcja roślin rozwinęła się w czasach następnego dyrektora, Franciszka Scheidta – botanika i fizyka. Pod koniec XVIII w. zbiory wzrosły do ok. 3 tys. okazów. Za czasów prof. Alojzego Estreichera, dyrektora Ogrodu w latach 1809-1843, zbiory botaniczne wydzielono z Muzeum Historii Naturalnej Akademii. Zostały przeniesione najpierw do Obserwatorium, a później do wschodniego pawilonu Ogrodu, gdzie uległy zniszczeniu cenne zielniki. W 1848 roku utworzono Katedrę Botaniki, którą objął prof. Rafał Czerwiakowski, dzięki niemu powiększyły się zbiory zielnikowe. Jego następca prof. Józef Rostafiński do roku 1910, oddzielił zielnik liczący kilkadziesiąt tysięcy arkuszy od pozostałych zbiorów i urządził w dużej sali na parterze Obserwatorium wystawę wybranych okazów muzealnych, która przetrwała do pierwszej wojny światowej.
W 1913 roku z inicjatywy znanego przyrodnika prof. Mariana Raciborskiego, powstał Instytut Botaniczny oraz dzięki jego badaniom prowadzonym na Jawie w Indonezji, skąd przywiózł bogatą kolekcję botaniczną, powiększyły się znacznie zbiory Muzeum. Umieścił je w zachodnim pawilonie Ogrodu i rozpoczął prace nad uporządkowaniem zbiorów i ich konserwacją. Po śmierci Raciborskiego spadkobierca Adam Stobiecki przekazał w dniu 4 maja 1920 roku jego spuściznę Uniwersytetowi Jagiellońskiemu. Zasadniczą część (ok. 1500 okazów) stanowiły zielniki, zbiory dendrologiczne, karpologiczne oraz okazy mokre przechowywane w słojach i próbówkach i in. Następny dyrektor, w latach 1917–1941 oraz 1945–1960, jeden z najsłynniejszych polskich botaników, prof. Władysław Szafer, wzbogacił znacznie zbiory krajowe, zwłaszcza dendrologiczne.
W czasie II wojny światowej zbiory były wielokrotnie przenoszone, część uległa zniszczeniu, jednak dzięki staraniom polskiego personelu zatrudnionego w Ogrodzie większość przetrwała. W 1994 roku w Ogrodzie wyodrębniono jako pracownię naukową Muzeum Botaniczne i Pracownię Historii Botaniki im. J. Dyakowskiej. W 2. połowie XX wieku zielnik przeniesiono do Instytutu Botaniki UJ, a później do osobnego pawilonu Herbarium Instytutu Botaniki UJ urządzonego w 2001 roku, w kompleksie zabudowań przy ul. Kopernika 31. Obecnie Muzeum Ogrodu Botanicznego jest usytuowane na parterze zabytkowego gmachu Collegium Śniadeckiego UJ stojącego przy wejściu od ul. Kopernika 27.
Więcej:
- I.Czerwiakowski, Rys historyczno-statystyczny Ogrodu Botanicznego Krakowskiego, od jego zawiązku aż do r. 1864, [w:]Zakłady Uniwersyteckie w Krakowie: Przyczynek do dziejów oświaty krajowej podany i pamięci pięciuset-letniego istnienia Uniwersytetu Krakowskiego poświęcony, Towarzystwo Naukowe Krakowskie, Kraków 1864, s. 144-232.
- A.Piekiełko-Zemanek, Zbiory Muzealne Ogrodu Botanicznego Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, „Wiadomości Botaniczne” 29, z. 1, 1985, s. 59-68.
- A.Zemanek, Muzeum Ogrodu Botanicznego, Instytut Botaniki, Wydział Biologii, Uniwersytet Jagielloński, „OPUSCULA MUSEALIA” 25, 2018, s. 147–175.
[mw]
