W 1780 r. Hugo Kołłątaj rozpoczął reformy Akademii Krakowskiej. W związku z jego raportem władze uczelni zleciły organizację Gabinetu historii naturalnej. Zadanie to zlecono w 1782 r. pracownikowi akademii, dr Jaśkiewiczowi, później Forsterowi. Pieniądze na ten cel przekazał prezes komisji Edukacji Narodowej Książę Prymas Michał Poniatowski. Jak pisano “Egzystencya Gabinetu historyi naturalnej pochodzi z dobroczynnych rąk kilku osób, które częścią za gotowe pieniądze, częścią też przez podarowanię własnych swoich zbiorów, uformowały kollekcyę mineralogii i konchiliów. Do najpierwszych fundamentów tegoż Gabinetu należy JO. Xiążę Jmć Prymas, który JP. Jaśkiewiczowi za granicą naówczas bawiącemu , za pewną summę zalecił zakupić kollekcyę rzeczy kopalnych”.
Gabinet istniał już w 1783 r., a dwa lata później Kolegium fizyczne uchwaliło potrzebę jednego vice-profesora dla Historyi naturalnej, którego powinnością być miało : „utrzymywać Gabinet i jego dokładny inwentarz rzeczy kopalnych i zwierząt, a gdy Gabinet będzie raz w tydzień otwarty przychodzącym i potrzebującym objaśnienia, tłumaczyć zadane pytania“. Rok później utworzono fundusz, z którego powiększano zbiory oraz nabyto meble konieczne dla właściwego przechowywania i ekspozycji okazów.
Opiekunami zbiorów byli wykładowcy historii naturalnej, którzy nabywali oraz porządkowali zbiory, które gromadzono w jednej z sal Kolegium Fizycznego (ob. Kolegium Kołłątaja, ul. Św. Anny 6).
W związku z reformą szkolnictwa wprowadzoną przez władze Cesarstwa Austriackiego, uniwersytety w Krakowie i Lwowie zostały połączone (1803), a następnie uczelnia Lwowska została zredukowana do rangi Liceum (1809). W związku z przeniesieniem do Krakowa niektórych wykładowców, część tamtejszych zbiorów została na ich życzenie przetransportowana do Galicji Zachodniej, jako niezbędne pomoce naukowe. Zbiory gabinetu powiększane były w dalszym ciągu poprzez zakupy, do najważniejszych należała kolekcja minerałów jednego z wykładowców prof. Hacqueta.
Wzrost specjalizacji w nauce, będący podłożem rozpadu katedry historii naturalnej na trzy, oddzielne katedry: botaniki, zoologii i mineralogii (1811). Doprowadziło to do podziału zbiorów na Gabinet Zoologiczny oraz Gabinet Mineralogiczny.
Więcej na temat gabinetu zob.:
- Zakłady uniwersyteckie w Krakowie : przyczynek do dziejów oświaty krajowej podany i pamięci pięciuset-letniego istnienia Uniwersytetu Krakowskiego poświęcony / przez C. K. Towarzystwo Naukowe Krakowskie ; [wstęp Józef Majer], Kraków : nakł. c. k. Towarzystwa Naukowego, 1864 (Kraków : Drukarnia “Czasu” W. Kirchmayera).
- Zygmunt Fedorowicz, Materiały do historii zoologii na Uniwersytecie Jagiellońskim(1777-1914), Memorabilia Zoologica, t. 9, Ossolineum, 1962
- Krzysztof Beiersdorf, Dzieje Muzeum Zoologicznego Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2000
[ato]
