W marcu 1916 roku, w związku ze zniszczeniami zabytków i kolekcji w związku z działaniami wojennymi na terenach Wołynia zdecydowano się na utworzenie Wydziału Opieki nad zabytkami przeszłości przy C.K.O. w Mińsku Litewskim. Koło zostało podzielone na kilka sekcji, w tym historyczną, artystyczną i architektoniczną. Jego głównym zadaniem stało się fotografowanie i opisywanie najciekawszych zabytków architektury, ratowanie zabytków ruchomych znajdujących się w rękach handlarzy poprzez ich zakup lub pośredniczenie w sprzedaży do rąk polskiego nabywcy. Wydział założył na terenie miasta własne składy, w których gromadzono obiekty wywiezione z terenów objętych działaniami wojennymi, m. in. z Mira, Obrynia, Nowopola. W ramach zabezpieczenia prowadzono inwentaryzację obiektów. Do 1918 roku wykonano ok. 4000 fotografii i rysunków zabytków budownictwa polskiego na Białej Rusi, ok. 4000 danych informacyjnych o zabytkach budowniczych, ok. 100 planów dawnych budynków i miast, 60 placów drewnianych cerkiewek.
Koło zorganizowało dwie wystawy czasowe, w 1916 i 1917 roku, prezentujące twórczość artystyczną, prowadziło inwentaryzację terenową oraz organizowało wykłady (21 odczytów dla szerszej publiczności z dziedziny sztuki, historii i literatury). Ponadto z inicjatywy Koła rozpoczęto druk kartek pocztowych z zabytkami architektonicznymi z terenu nowogrodzkiego oraz opracowano kwestionariusze instruujące sposób właściwego opisu i inwentaryzacji zabytków budownictwa i obiektów ruchomych.Koło zaangażowało się w utworzenie Wydziału Wykonawczego Polskich Instytucji Opieki nad Zabytkami łącząc organizacje po polskiej i rosyjskiej stronie frontu wojennego.
Do 1918 roku zabezpieczono 600 pak zawierających 36 000 obiektów: obrazy, sztychy, szkło i porcelana, tkaniny polskie, broń, cenne druki, archiwa; fotografie obrazów artystów polskich i zagranicznych. Ponadto w zbiorach znajdowały się materiały dotyczące działalności polskich instytucji społecznych, kultury i życia polskiego w Mińsku, wojny, spraw obywatelstwa; kolekcjonowanie roczników polskich, czasopism wychodzących w Rosji, ok. 50 roczników, ciekawsze druki współczesne polskie, wycinki prasowe ok. 8000.
Więcej na temat działalności koła zob.
- Mińskie Koło Warszawskiego Towarzystwa Opieki nad Zabytkami Przeszłości, “Tygodnik Illustrowany”, 1918, nr 20-21, s. 254-255
[ato]
