W 1812 r. Dionizy Paszkiewicz (1764-1830), regent sądów grodzkiego i ziemskiego, pisarz ziemski i sekretarz sądu granicznego, na terenie zakupionego majątku w Bordzie-Bijaty (lit. Bardžiai) stworzył tzw. Muzeum w Baublisie. Paszkiewicz był kolekcjonerem – zbierał pamiątki etnograficzne, historyczne i lingwistyczne dotyczące przeszłości Żmudzi. Ponadto opracował, wzorowany na dziele Samuela Bogumiła Lindego, słownik litewsko-polsko-łaciński; tworzył wiersze satyryczne i dydaktyczne w językach polskim i litewskim, a także ody, panegiryki oraz epigramy.
Miejscem przechowywania gromadzonych przez niego obiektów stał się wydrążony i wypalony od środka pień dębu zwanego Baublisem, który został „zaadaptowany” na potrzeby kolekcji. W 1924 pierwszą „altanę” uzupełniono o drugą, nieco mniejszą, nazywaną bratem Baublisa. Jak pisano w „Dzienniku Litewskim” (1823): “Wiadomo uczonym, że P. Dyonizy Paszkiewicz, […], miłości zabytków krajowych powodowany, znaczną ich liczb zebrał. Dwa pnie dębów, niezwyczayney wielkości, są mieyscem, na skład ich przeznaczoném. Oba dęby, u spodu i góry, tak cięte, że wysokość ich sześciu łokci, dochodzi, postawione są napomoście, i dachem, nakształt altan pokryte, z boku drzwi i okna mają. Pod oknem, wewnątrz jednego z tych dębów, postawiony jest stolik i przyprawiona ławka, na którey cztery osoby siadać mogą. Wewnętrzna tego dębu przestrzeń, do piętnastu osób, obok stojących, obeymować może. Dla niezwyczayney tego dębu wielkości, nie bez przyczyny domyślają się, że w wiekach bałwochwalstwa Litwy, pod jego gałęźmi bożyszcza stawiano. Ciekaw by wiedzieć: gdzie ten dąb zrąbany? kiedy i w jakiey postaci dostał się P. Paszkiewiczowi? […] Osobliwości, w dębach tych złożone, są to rzeczy z prywatnych muzeów zebrane: ale znakomitszą ich część stanowią wydobyte z Grobow Olbrzymich [czyli kurhanów]”.
Po 1830 r. część kolekcji, zgodnie z wolą twórcy, została przekazana na Uniwersytet Wileński (zaginęła). Rozproszenie pozostałych zbiorów nastąpiło w latach 1914-1918. W 1924 r., na polecenie Litewskiej Komisji Archeologicznej zdeponowanie ocalałych fragmentów w muzeum seminarium nauczycielskiego w Taurogach, natomiast po 1945 r. zbiory te przekazano do muzeum w Szawlach (lit. Šiauliai).
Muzeum w Baublisie uważane jest przez badaczy litewskich za pierwsze litewskie muzeum starożytności. Wzmiankę o nim znaleźć można w IV księdze mickiewiczowskiego Pana Tadeusza.
Więcej na temat muzeum:
- Jan Łoboyko, Groby Olbrzymie na Żmudzi i inne zabytki starożytności tego kraju, z rękopismu rosyskiego, „Dziennik Wileński” 1823, t. II, nr 6, s. 145-157.
- Grzęda Ewa, O żmudzkim „Baublisie” i twórczości Dionizego Paszkiewicza (Dionizasa Poški), „Litteraria” 2009, t. XXXVII, nr 263, s. 35-46;
- Jankaunas Benediktas, Dionizas Poška – Temaitijos ir Lietuvos istorikas iš Bijotų, „Žemaičių žemė” 2012, nr 2, s. 6-11;
- Keršytė Nastazija, Baublio muziejus, „Liaudies Kultűra” 2001-2002, nr 77, s. 28-31;
- Majoch Sławomir, Baublis – zapomniane muzeum z „Pana Tadeusza”, „Sztuka i Krytyka” 2019, nr 11, s. 39-57;
- Paszkiewicz Dionizy, O dębie maiącym przeszło lat tysiąc zwanym „Baublis”, który rósł na Żmudzi w maiętności Bordzie należącey do Dyonizego Paszkiewicza. (Opisanie właściciela tego dębu.), „Dziennik Warszawski” 1826, t. IV, nr 11, s. 37-46; przedruk w: „Sylwan. Dziennik Nauk leśnych i łowieckich” 1827, t. IV, s. 97-107.
[sm]
