W 1751 r. właścicielem klucza bochotnickiego został starosta wąwolnicki Stanisław Małachowski herbu Nałęcz, który około 1770 roku wg projektu architekta królewskiego Ferdynanda Nax’a, rozpoczął budowę nowej rezydencji w miejscowości od herbu nazwanej Nałęczów. W 1778 r. w pałacu zamieszkał nowy właściciel Antoni Małachowski, a ze względu na uzdrowiskowy i leczniczy charakter miasta, przyjeżdżali tu dalecy i bliscy krewni oraz znajomi Małachowskich.
Biblioteka cyfrowa WBP w Lublinie
Po powstaniu listopadowym dobra te kupił Michał Górski, a w 1877 roku wydzierżawili je lekarz Fortunat Nowicki wraz z kolegami, Sybirakami – Wacławem Lasockim, lekarzem naczelnym kolei nadwiślańskiej i Konradem Chmielewskim. Od tego czasu w małej salce, na parterze pałacu gromadzono zbiory naukowe Zakładu Uzdrowiskowego w Nałęczowie, dotyczące jego historii, dziejów Nałęczowa, danych fizjograficznych okolicy. Były to modele urządzeń, statystyka lekarska, plany, analizy wód, oryginały lub odpisy dokumentów historycznych, fotografie lekarzy, administracji, interesujących wydarzeń, zbiór widoków, zbiór kart pocztowych, zbiór prac lekarzy nałęczowskich, druków i prac o Nałęczowie.
14 sierpnia 1902 roku zostało otwarte „Muzeum Ziemi Lubelskiej” , jako prywatna własność doktorów Wacława Lasockiego, Bronisława Malewskiego i Antoniego Puławskiego. Opiekunem i kustoszem zbiorów był dr Bronisław Malewski.
Oprócz zbiorów nałęczowskich kolekcja zawierała również – Dział fizjograficzny, który składał się z: zielnika dr Lacewicza (przeszło 500 odmian flory jawnokwiatowej nałęczowskiej – opis kolekcji ukazał się w XVII t. „Pamiętnika Fizjograficznego”), dwu innych zielników, kolekcji mchów i porostów. Były też: kolekcja geologiczna, danych meteorologicznych, bogata kolekcja ptaków, motyli, owadów, kolekcja etnograficzna zawierająca: stroje ludowe miejscowego ludu (m. in. 40 sukman z 4 powiatów), modele chat, modele tkackich warsztatów biłgorajskich, pisanki, wycinanki, rózgi weselne, zabawki Kolekcja archeologiczna zawierała groby przedhistoryczne odkryte w Antopolu na gruncie p. Śliwińskiego-14 grobów skrzynkowych, narzędzia kamienne, garnki, ozdoby, narzędzia z kości – „prawdopodobnie z końca neolitu”, dwie czaszki męska i kobieca i kilka kości długich. Dr Lasocki oddał swoje zbiory: fotografie, ubiory i typy ludowe, część biblioteki, zbiór rycin i sztychów, dwie szafy i dwie komody z brązami.
1 lipca 1908 roku zbiory przeniesiono do dwóch sal w mansardzie Domu Ludowego w Nałęczowie, a funkcję kustosza objął dr Lasocki, zapalony zbieracz wszelkich pamiątek, „wielki miłośnik ludu i jego zabytków”. W roku 1912 pozyskano jeszcze jedną salę na I piętrze, umieszczono w niej zbiory fizjograficzne. Muzeum w tym czasie dwa razy zmieniało nazwę, jako „Muzeum Ziem położonych między Wisłą i Bugiem”, następnie „Muzeum Nałęczowskie”.
Druga nazwa przetrwała do 1921 roku, gdy dr Lasocki postanowił ofiarować zbiory do Lublina. Połączenie zbiorów nałęczowskich i zbiorów tworzącego się od 1903 roku Muzeum Lubelskiego w Lublinie stworzyło całość Muzeum Lubelskiego przy ul. Namiestnikowskiej w Lublinie, otwartego 18 lutego 1923 roku.
Bibliografia:
- Przeszłość i teraźniejszość Nałęczowa, przez A.P. i B. M., (Odbitka z tyg. „Naokoło Świata”), Warszawa 1903, s. 26-30.
- Al. Janowski, Wycieczki po kraju. III Puławy, Kazimierz, Janowiec, Nałęczów, Warszawa 1907, s. 101.
- G. Jakimińska, Wacław Lasocki i Muzeum Ziemi Lubelskiej w Nałęczowie, Lublin, 1986.
- G. Jakimińska, Z. Nasalski, 100 lat Muzeum Lubelskiego, [w:] Studia i Materiały Lubelskie, T. 15, s. 9-52.
[mw]
