Lwów, Muzeum Towarzystwa Ludoznawczego (1895)

W 1894 roku we Lwowie odbyła się Powszechna Wystawa Krajowa. Zorganizowany wówczas dział etnografii przyczynił się do założenia lwowskiego Towarzystwa Ludoznawczego. W statucie stowarzyszenia (1894) przewidziano m.in. utworzenie przy Towarzystwie muzeum. Pierwszym prezesem Towarzystwa i współautorem koncepcji muzeum był slawista, etnograf, etnolog Antoni Kalina  (1846-1906). Stowarzyszenie swoją działalność rozpoczęło w lutym 1895 roku. Towarzystwo początkowo miało siedzibę przy ul. Kopernika 26 (1902), tam też mieściła się redakcja czasopisma „Lud. Organ Towarzystwa Ludoznawczego we Lwowie”, w którym publikowano informację m.in. na temat kolekcji muzealnej Towarzystwa.

Towarzystwo zbierać miało „rzeczy muzealne, jak ubiory, stroje ludowe i inne w ten zakres wchodzące przedmioty” na potrzeby przyszłego muzeum etnograficznego. Instytucja taka jednak nie powstała. Muzeum przy Towarzystwie Ludoznawczym nie posiadało stałej lokalizacji i własnego budynku. Zbiory muzeum udostępniano przede wszystkim na wystawach czasowych. Ekspozycje organizowane przez Towarzystwo Ludoznawcze prezentowane były w Muzeum Przemysłowym.

W 1900 roku kolekcja Towarzystwa obejmowała niemal 1 000 okazów. Zbiory były systematycznie powiększane poprzez prowadzone zbiórki i dary od osób prywatnych. Jednym z najważniejszych ofiarodawców był współzałożyciel Towarzystwa Franciszek Rawita-Gawroński. W 1905 roku zdecydowano się przygotować specjalny kwestionariusz, który ułatwić miał gromadzenie okazów etnograficznych. Wskazano w nim, że przedmiotem zainteresowań kolekcjonerskich były m. in. „materiały mające jakikolwiek związek z ludoznawstwem, przyczym [Towarzystwo] zwracać będzie szczególniejszą uwagę na te cechy charakterystyczne życia ludowego, które w dotychczasowych pracach ludoznawczych wcale nie, albo tylko pobieżnie były uwzględniane (jak np. wierzenia, lecznictwo ludowe, melodie pieśni ludowych, budowa i urządzenia domu, jego ornamentacja, ubiór i strój itp.)”.

Wśród zbiorów znalazły się m.in. Model drzwi domu włościańskiego i modele z Istebny: stołu, szafy, krzesełka, ławki, czy próbki (55 sztuk) tkanin ludu wiejskiego  okolic Nowogródka. Dostępność do zbiorów była ograniczona. Część eksponatów udostępniono we lwowskim Muzeum Przemysłowym. Po 1905 roku kolekcję kilkakrotnie przenoszono do nowych lokalizacji, a w 1913 roku bibliotekę i zbiory zdeponowano w Instytucie Antropologicznym Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie. Po 1945 roku księgozbiór Towarzystwa został przewieziony do Polski.

Więcej na temat zbiorów Towarzystwa zob. m.in.

• Barański F., Przewodnik po Lwowie, Lwów 1902 r., s.119 (Muzeum Przemysłowe)
• “Sprawozdanie Związku Polskich Towarzystw Naukowych we Lwowie, red. Czerny Z., 1920, nr 1, s.20-22
• Chwalewik E., Zbiory polskie. Archiwa, biblioteki, gabinety, galerie, muzea i inne zbiory pamiątek przeszłości w ojczyźnie i na obczyźnie w porządku alfabetycznym według miejscowości ułożone, Warszawa 1926-1927, s.410
• Kłodnicki Z., Sto lat Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego, [w:] Lud 1995 t.78, s.9-18
• Lud. Organ Towarzystwa Ludoznawczego we Lwowie,  [sprawozdania: informacje o zarządzaniu zbiorami muzeum i o organizowanych wystawach czasowych]

[akj]