Za początek historii biblioteki i zbiorów artystycznych przez Wiktora hr. Baworowskiego (1825-1894) bibliofila, mecenasa nauki, poetę i tłumacza uważa się rok 1850. Wówczas zaczął on gromadzić zbiory w pałacu w Myszkowicach pod Tarnopolem. Kolekcję poszerzał stopniowo nabywając kolejno bibliotekę hr. Stadnickich ze Żmigrodu (1855), obrazy rękopisy, ryciny i książki Aleksandra K. Batowskiego (1860).

W 1861 roku zbiory liczące wówczas 15 tys. druków zostały przeniesione do Lwowa, do d. arsenału Sieniawskich z Brzeżan, wzniesionego w XVII w. i przebudowanego w późniejszych latach. Biblioteka mieściła się w dwóch sklepionych salach na pierwszym piętrze i w dwóch salach na drugim piętrze. Na parterze znajdowały się magazyny rękopisów i starodruków, natomiast na pierwszym piętrze umieszczono także zbiory rycin i rysunków. W 1862 roku hrabia Baworowski zakupił zespół portretów historycznych Kazimierza Stadnickiego, a następnie portretów historycznych od Julii Krasickiej z Baranowa (1867) oraz portretów historycznych sprzedawanych przez Ossolineum (1894). W latach 1870-1883 kustoszem rozwijających się zbiorów został Henryk Szmitt (1817-1883) historyk, poeta, bibliotekarz, członek Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk.

Zgromadzone w tym czasie zbiory artystyczne służyły za dekorację i uzupełnienie czytelni oraz pomieszczeń bibliotecznych. W kolekcji malarstwa obejmującej 258 obrazów znajdowały się dzieła dziedziczone po hr. Franciszku Ksawerym Starzeńskim z Grabownicy Starzeńskiej, obrazy polskie, często średniej klasy. Sporą część zbiorów stanowiły również obrazy i rysunki XIX-wiecznych artystów polskich. Galeria w większości (ok. 60%) składała się z portretów, głównie rodowych oraz polskich postaci historycznych, władców, polityków, uczonych itd. W zbiorach malarstwa nowożytnego wyróżniała się tu grupa późnobarokowych obrazów malarzy niemieckich i austriackich (głównie z kręgu Akademii Wiedeńskiej), a także holenderskich, flamandzkich i włoskich. Wiele z nich było kopiami obrazów ze zbiorów wiedeńskich. Oprócz obrazów zbiory obejmowały 11 tys. rycin i rysunków, 110 dyplomów, a także meble (XVII-XVIII), broń, porcelanę, zegary, numizmatykę (monety, medale).

Pogarszający się od 1890 wzrok oraz grożąca Baworowskiemu ślepota była najprawdopodobniej przyczyną samobójstwa które popełnił w 1894 roku. Znacznie wcześniej, w 1881 roku zapewnił jednak swoim zbiorom byt, zapisując bibliotekę wraz ze zbiorami i część majątku na własność kraju Galicji i Lodomerii, celem utworzenia fundacji. Zgodnie z testamentem kierownictwo nad zbiorami przejął Wydział Krajowy (rząd Galicji autonomicznej), a w 1897 roku powstała Biblioteka Fundacji Wiktora hr. Baworowskiego we Lwowie.

Po odzyskaniu niepodległości zarząd nad biblioteka przejął Tymczasowy Wydział Samorządowy, stale powiększając jej zbiory, także artystyczne. W 1936 roku w kolekcji znajdowały się 302 obrazy. W 1939 roku biblioteka została przejęta przez władze sowieckiej Ukrainy, a kolekcję rozproszono dzieląc zbiory stosownie do gatunku do bibliotek i muzeów lwowskich. W 1944 roku, staraniem Mieczysława Gębarowicza (1893-1984), kurator zbiorów w latach 1941-1944, cześć z nich została ewakuowana do Krakowa (obecnie w Bibliotece Narodowej w Warszawie).

Więcej na temat zbiorów zob. m.in. :

Autobiografia Wiktora Baworowskiego [1826-1894], ze spisem prac i charakterystyką zbiorów Biblioteki Baworowskich we Lwowie, Baworowski, Wiktor (1826-1894), Biblioteka Jagiellońska, BJ Rkp. 6161 III, źródło: Jagiellońska Biblioteka Cyfrowa https://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/doccontent?id=284462
H. SCHMITT, Korespondencja ze Lwowa, „Czas” 1856, nr 186, 1-2;
W. KĘTRZYŃSKI, Biblioteka Wiktora hr. Baworowskiego we Lwowie, „Teka konserwatorska” Lwów 1892;
K. BADECKI, Biblioteka Z. hr. Czarneckiego. Pierwszy projekt zakupna tej biblioteki przez bibliotekę im. hr. Baworowskich, „Słowo polskie” 176 (1914);
R. KOTULA, Katalog inkunabułów Biblioteki fundacji W. hr. Baworowskiego we Lwowie, „Sprawozdanie Towarzystwa Naukowego we Lwowie” r. IV (1923);
L. GRAJEWSKI, Zbiory graficzne w Bibliotece im. Baworowskich we Lwowie, „Ziemia” 18, 1928, 282-286;
J. SZOCKI, Księgozbiór Wiktora Baworowskiego – lwowskiego kolekcjonera i fundatora biblioteki, w: Lwów miasto, społeczeństwo, kultura. Studia z dziejów Lwowa, t. 2, red. H.W. Żaliński, K. Karolczak, Kraków 1998, 447-455;
IDEM, Wiktor Baworowski lwowski kolekcjoner i fundator biblioteki, Przegląd Wschodni 1998, t. 5, z. 3(19),
IDEM, Wiktor Baworowski, „Cracovia Leopolis” 3, 1999, 11-14;
A. CHAMERA-NOWAK, […], “Czasopismo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich” 18/19 (2008), 55-64;
A. CHAMERA-NOWAK, Baworovianum, “Cenne, bezcenne/ utracone” 3, 2011, 34-35;

Biblioteka Baworowskich we Lwowie, [1916], widokówka, ze zbiorów Biblioteki Narodowej POLONA

[tfr]

Print Friendly, PDF & Email

Tomasz de Rosset

Kierownik projektu. Profesor UMK w Toruniu, historyk sztuki, muzeolog, badacz i znawca historii i teorii kolekcjonerstwa oraz muzealnictwa, autor wielu publikacji z tej dziedziny; członek ICOM, Rady Naukowej „Muzealnictwa”, kierownik Studiów Podyplomowych w Zakresie Zarządzania i Ochrony Kolekcji Muzealnej na UMK.

Dodaj komentarz