Projekt Warszawskiego Muzeum Rybactwa został opracowany przez Michała Girdwoyna [Girdwojna] (1841-1924) ok. 1878 roku. Inspiracją dla koncepcji było Museum of Economic Fish Culture w South Kensington założone w 1865 roku przez Francisa Trevelyana Buckland’a (1826 -1880). Pierwsze próby stworzenia ekspozycji Girdwoyn podjął po powrocie do kraju, w 1876 roku, w czasie drugiej Wystawy przemysłowo-rolniczej (rolniczej) w Szwalach. Przygotowany wówczas dział ichtiologiczny, obejmujący prezentację okazów, fotografii i rysunków ryb hodowlanych, narzędzi stosowanych w rybołówstwie, a także wylęgarnia pstrągów projektu Girdwoyna cieszyły się zainteresowaniem publiczności oraz uznaniem komitetu wystawowego, który przyznał autorowi złoty medal.
Pierwsza informacja o projekcie muzeum w Warszawie pojawia się w 1878 roku. Opracowany i złożony przez Girdwoyna do Muzeum Przemysłu i Rolnictwa rysunek wraz z opisem muzeum został poddany do dyskusji i pozytywnie oceniony przez warszawskie środowisko naukowe. Sam projekt opublikowany został w 1880 roku. Instytut Ichtiologiczny składać się miał z muzeum właściwego, pstrągarni i akwarium. Pierwsze z nich miało zajmować parterową salę „o stołach i półkach obiegających ściany” oraz małych czworo- i wielobocznych akwariów. Pstrągarnia, czyli „zakład wzorcowy hodowli pstrągów”, znajdować miała się w sali muzeum i służyć do nauczania z zakresu hodowli ryb łososiowatych. Ostatnim elementem kompleksu, połączonym z budynkiem muzeum za pomocą podziemnego przejścia, muzealnego stać się miało akwarium z wodozbiorami.
Jak pisał sam autor:„Pragniemy natomiast wskazać, w jaki sposób rozpocząć pracę wyzyskania źródła bogactwa marniejącego od lat tylu. Jedyna drogą jest utworzenie ogniskowej instytucyi Ichtyologii stosowanej, niby serca dla rybactwa. Wiadomo powszechnie, że muzea najdzielniej się przyczyniają do szerzenia wiedzy i jej zamiłowania. Załóżmy więc muzeum. […] Czy i jak, ogół, rzucony tu projekt przyjmie, nie wiem; wiem tylko, że wiedziony szczerą chęcią służenia krajowi, gotów jestem poświęci mu skromny mój zasób specyalnych wiadomości. […] Warszawskie Muzeum Rybactwa, jakie za konieczne uważam, składać by się musiało z właściwego muzeum, wraz z pstrągarnią i akwarium” (Girdwoń 1880: 58).
Zgodnie z założeniem Girdwoynia, w skład kolekcji muzealnej wchodziłyby okazy wszystkich gatunków, rodzajów i odmian hodowlanych ryb krajowych i zagranicznych, w każdym stadium rozwojowym. Zbiór uzupełniać miały okazy roślin i zwierząt szkodliwych dla hodowli ryb, w postaci żywej lub spreparowanej, przykłady pasz, narzędzia stosowane i wynalazki służące do ulepszenia hodowli ryb i rybołówstwa. Projekt Girdwonya, znany z pewnością w gronie badaczy i współpracowników Muzeum Przemysłu i Rolnictwa, nie uzyskał wystarczającego materialnego poparcia i nie został zrealizowany.
Więcej na temat projektu zob.:
Projektowane Muzea pszczelne i rybackie, w połączeniu z akwarium, Biesiada Literacka: Pismo literacko-polityczne illustrowane, 1880, t. 10, nr 248, s. 215
Różności. Warszawskie Towarzystwo Rybackie, Zorza: pismo tygodniowe illustrowane, 1883, r. 18, dodatek do nr 8, s. 4
D.M., Sprawozdanie z wystawy rolniczej w Szawlach 1876, Gazeta Rolnicza: pismo tygodniowe, 1876, r. 14, nr 41, s.321-323
Girdwoń Michał, Ignorowane skarby, Gazeta Rolnicza: pismo tygodniowe, 1880, r. 20, nr 6, s. 57-59
Gloger Zygmunt, Wiadomości Literackie [O Girdwojniu i jego pracach], Biblioteka Warszawska, 1876, t. II, s. 652
Gloger Zygmunt, Warszawskie muzeum rybactwa, Echo (Warszawa), 1878, nr 110
Maleszewski Władysław, Michał Gwirdojn, Biesiada Literacka: Pismo literacko-polityczne illustrowane, 1880, t. 9, nr 211, s. 39, 42
Na ilustracji: Projekt elewacji Warszawskiego Muzeum Rybarskiego autorstwa Karola Kozłowskiego (1847-1902), Biesiada Literacka: Pismo literacko-polityczne illustrowane, 1880, t. 10, nr 248, s. 216/217
[ato]
