Księżna, żona Jana Kajetana Jabłonowskiego, wojewodzina bracławska, kolekcjonerka, mecenas nauki i sztuki, zwana także panią na Siemiatyczach i Kocku. W swoich dobrach w Siemiatyczach stworzyła kolekcję wzorów, mających na celu podniesienie poziomu rolnictwa, ogrodnictwa, hodowli zwierząt, oraz uprawy nieznanych roślin. Zbiór, mający charakter muzealny, mieścił się w 5 salach i określany był przez księżną mianem Gabinetu „Historyji Naturalney”.
Zgodnie z opisem powieściopisarki Pauliny Wilkońskiej (1815-1875) „W pierwszej sali owalnej, znajdowała się biblioteka, w drugiej sztuki piękne, numizmaty, wyroby najsubtelniejsze, materie z kory drzew itp., w trzeciej sali kruszce w naturalnych i sztucznych kształtach i wszelkie płody z wnętrz ziemi pochodzące, w czwartej wszelkiego rodzaju zwierzęta krajowe i zagraniczne wypchane, w piątej rośliny krajowe i zagraniczne z 5 części świata pochodzące w różny sposób zakonserwowane (Malinowski 1970: 16).
Kolekcją opiekował się szambelan kapitan Henryk Greybner. Księżna Jabłonowska nosiła się z zamiarem zinwentaryzowania swoich zbiorów oraz przekazania ich Rzeczpospolitej. Postawiła jednak pewne żądania:
1. żeby gabinet ten wiecznemi zachował czasy imię gabinety Sapiehów i to konstytucją zatwierdził;
2. żeby dyrektorem onego był Jmć Pan kapitan Greybner i zachowani ci, którzy dotąd o nim wiedzą;
3. żeby był kto przysłany dla widzenia jego i zregestrowania
4. jeżeli życie będzie mi pozwolone, co rok pomnażać go będę
5. jeżeliby się zdało powszechnym Stanom przewieść go zaraz, i temu nie jestem sprzeczna, wyznaję jednak, żeby kondycja pierwszą miłą by mi była”
(cyt. za: Adam Wołk 1999). Darowizna ta została odrzucona przez Sejm Wielki co oburzyło księżną. PO jej śmierci zbiory zostały sprzedane przez spadkobierców Aleksandrowi I.
Więcej na temat Anny Pauliny Jabłonowskiej i jej zbiorów zobacz:
Janina Bergerówna, 1936. Księżna pani na Kocku i Siemiatyczach. Lwów
Kazimierz Malinowski, 1970. Prekursorzy muzeologii polskiej, Poznań: PAN.
Henryk Majecki (red.) 1989. Studia i materiały do dziejów Siemiatycz. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, seria: Prace Białostockiego Towarzystwa Naukowego
Adam Wołk, 1999. Gabinet Historii Naturalnej Anny Ks. Jabłonowskiej – OPIEKUNOWIE, Notatnik historyczny, 09 maja 1999 14:19, http://siemiatycze.com.pl/notatnik-historyczny/10-witaj-brukselo.html
Ludwik Frey, Tajemnicza roślina księżnej Jabłonowskiej, Pasaż wiedzy. Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie, http://www.wilanow-palac.art.pl/tajemnicza_roslina_ksieznej_jablonowskiej.html
Na ilustracji: Portret Anny Jabłonowskiej, źródło: http://www.domkulturylsm.pl/?p=12844
[ato]
