Kolekcja Erazma Majewskiego, zapoczątkowana została w 1892 r., pięć lat później właściciel rozpoczął działania mające na celu powołanie muzeum przedhistorycznego. Do propagowania tej idei przyczyniło się wydawane od 1899 r. czasopismo “Światowit. Rocznik poświęcony archeologii pradziejowej i badaniom pierwotnej kultury polskiej i słowiańskiej”. Podejmowane próby upublicznienia kolekcji szerszej publiczności powiodły się dopiero w 1908 r., kiedy w Pałacu Sztuki Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych otwarto ekspozycję projektowanego Muzeum Erazma Majewskiego. W 1916 r. zbiory zostały przeniesione do siedziby Muzeum Narodowego przy ul. Podwale 15, gdzie przebywały do 1921 r. W tym czasie zbiory nie były upublicznione, pomimo że kolekcjoner własnym kosztem dostosował sale na cele ekspozycyjne i zapewnił meble muzealne. Pieczołowicie przygotowana wystawa została zdemontowana w związku z przekazaniem pomieszczeń na parterze budynku na potrzeby Muzeum Wojska Polskiego. W tej sytuacji, w 1921 r. kolekcję przekazaną przez Majewskiego aktem darowizny Towarzystwu Naukowemu Warszawskiemu, przeniesiono do Pałacu Staszica. Rozwiązanie to, jedyne, które teoretycznie umożliwiało zachowanie w całości kolekcji oraz upamiętnienie właściciela nie odniosło oczekiwanych skutków. Niedostosowane do potrzeb muzealnych sale począwszy od 1916 r. stały się przyczyną częściowego uszkodzenia kolekcji, która po śmierci Erazma Majewskiego w 1922 r. straciła najważniejszego opiekuna. Dopiero w 1924 r. rozpoczęły się działania mające na celu konserwację zbiorów i udostępnienie jej publiczności, do czego przyczynił się Włodzimierz Antoniewicz. W 1932 r., w salach na ostatnim piętrze Pałacu Staszica oficjalnie otwarto dla zwiedzających Muzeum Przedhistoryczne im. Erazma Majewskiego. W 1939 r. na skutek działań wojennych zbiór został uszkodzony. Mając na celu ochronę zachowanych okazów, dwa lata później kolekcja została przeniesiona do gmachu Muzeum Narodowego i połączona ze zbiorami Państwowego Muzeum Archeologicznego [PMA], co w istocie było niezgodne z wolą Majewskiego. W 1948 r. zbiory Muzeum Przedhistorycznego im. Erazma Majewskiego zostały włączone do zasobów PMA.
Na temat muzeum zob. m.in.
Antoniewicz Włodzimierz, 1922, „Państwowe Centralne Muzeum Archeologiczne w Warszawie”, Światowit. Rocznik poświęcony archeologii pradziejowej i badaniom pierwotnej kultury polskiej i słowiańskiej, r. 7, nr 8-9, s. 275-279
Antoniewicz Włodzimierz, 1925, „Badania Archeologiczne w Polsce w zakresie regionalnym”, Ziemia. Tygodnik Krajoznawczy Ilustrowany, r. 10, nr 2, s. 20-25
Antoniewicz Włodzimierz, 1928, „Sprawozdanie z działalności Muzeum Archeologicznego im. Erazma Majewskiego T.N.W. w Warszawie”, Światowit. Rocznik poświęcony archeologii pradziejowej i badaniom pierwotnej kultury polskiej i słowiańskiej, t. 12, s. 157-158
Antoniewicz Włodzimierz, 1929, „Powstanie i losy Muzeum Archeologicznego Erazma Majewskiego”, Światowit, Rocznik poświęcony archeologii pradziejowej i badaniom pierwotnej kultury polskiej i słowiańskiej, t. 13, s. 1-19
Antoniewicz Włodzimierz, 1932, „Muzeum Archeologiczne im. Erazma Majewskiego T.N.W. w Pałacu Staszica”, Światowit. Rocznik poświęcony archeologii pradziejowej i badaniom pierwotnej kultury polskiej i słowiańskiej, t. 15, s. 9-22
Kos. W., 1908, „18 000 okazów naszego muzeum przedhistorycznego”, Świat pismo tygodniowe ilustrowane, r.3, nr 40 s. 19-20
Kozłowski Stefan K., 2012, Tak wiele tak nieliczni. Młoda archeologia polska 1905-1928, Warszawa-Łódź;
Kozłowski Stefan K., Lech Jacek, 1996, (red), Erazm Majewski i warszawska szkoła przedhistoryczna na początku XX wieku, Warszawa PAN
Krajewska Maria, 2006, „Erazm Majewski – autor pierwszych polskich powieści fantastycznonaukowych”, Z Otchłani Wieków, 61/3-4, s. 143-154;
Krajewska Maria, 2008, „Muzeum Erazma Majewskiego”, Spotkania z Zabytkami, nr 9, s. 34-35.
Krajewska Maria, 2008, „Spuścizna Erazma Majewskiego w Pracowni Dokumentacji Naukowej Państwowego Muzeum Archeologicznego w Warszawie. W 150 rocznicę urodzin Erazma Majewskiego (1858-1922)”, Wiadomości Archeologiczne, t. 15, s. 1-87;
Krajewska Maria, 2009, „Dzieje Państwowego Muzeum Archeologicznego w Warszawie. Kalendarium”, w: Państwowe Muzeum Archeologiczne. Informator, Warszawa, s. 5-63;
Krajewska Maria, 2010, „Erazm Majewski (1858-1922)”, Mazowsze Studia Regionalne, nr 5, s. 219-228
Krajewska Maria, 2011, „Erazm Majewski i archeologia w Towarzystwie Opieki nad Zabytkami Przeszłości”, Światowit. Fasc. B, Archeologia Pradziejowa i Średniowieczna, Archeologia Polski, t. 8 (49)/B, s. 13-25
Krajewska Maria, 2011, „Archeologiczne Muzeum Erazma Majewskiego”, Światowit. Fasc. B, Archeologia Pradziejowa i Średniowieczna, Archeologia Polski, 9 (50) B, 19-49
Lencewicz Stanisław, 1913, „Zbiory polskie. Muzeum Przedhistoryczne Erazma Majewskiego w Warszawie”, Ziemia. Tygodnik Krajoznawczy Ilustrowany, r.4, nr 26, s. 422-424 (sprostowanie w nr 37)
Majewski Erazm 1897, „O muzeum archeologiczne”, Kurjer Warszawski, nr 280, s. 1-2
Majewski Erazm 1899, „Biblioteka badacza starożytności przeddziejowych”, Światowit. Rocznik poświęcony archeologii pradziejowej i badaniom pierwotnej kultury polskiej i słowiańskiej, nr 1, 112-117
Majewski Erazm 1911, „Katalog treściwy zbioru przedhistorycznego ułożony porządkiem miejscowości”, Światowit. Rocznik poświęcony archeologii pradziejowej i badaniom pierwotnej kultury polskiej i słowiańskiej, 9, 128-156
Majewski Erazm 1912, „Dwudziestolecie Muzeum Starożytności przedhistorycznych”, Światowit. Rocznik poświęcony archeologii pradziejowej i badaniom pierwotnej kultury polskiej i słowiańskiej, t. 10, s. 89-96
Majewski Erazm 1912, „Sprawozdanie z działalności naszego Muzeum (skarbca) przedhistorycznego za rok 1912”, Światowit. Rocznik poświęcony archeologii pradziejowej i badaniom pierwotnej kultury polskiej i słowiańskiej, t. 10, s. 97-101
Majewski Erazm 1913, „Sprawozdanie z działalności naszego Muzeum przedhistorycznego za rok 1913”, Światowit. Rocznik poświęcony archeologii pradziejowej i badaniom pierwotnej kultury polskiej i słowiańskiej, 1913, t. 11, s. 84-90
Modrzewska Halina, 1983, „Erazm Majewski badacz starożytności i twórca muzeum archeologicznego w Warszawie w świetle swojego Notatnika”, Wiadomości Archeologiczne, t. 48 nr 2, s. 163-189
Przylicki Krzysztof, 2015, „Idea ‘muzeum przedhistorycznego’ prof. Erazma Majewskiego w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim w latach 20. XX wieku”, Roczniki humanistyczne, t. 63, z. 4, s. 171-177
Pułaski Franciszek, 1908, „Muzeum Przedhistoryczne”, Głos Warszawski, nr 227, s. 1
Rosen-Przeworska, Janina, 1933, „Muzeum Archeologiczne im. Erazma Majewskiego Towarzystwa Naukowego Warszawskiego”, Ziemia. Tygodnik Krajoznawczy Ilustrowany, nr 4, s. 65-68
Zalewski Marek, 2010. O kolekcjach tworzących zbiory Państwowego Muzeum Archeologicznego w Warszawie, Mazowsze Studia Regionalne, nr 5, s. 107-118
Na ilustracji: Fragment ekspozycji zbiorów archeologicznych Erazma Majewskiego w gmachu Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie, na fot. Erazm Majewski oraz L. Majewska [?], fot. ok. 1908, zbiory PMA
Źródło: repr. z artykułu: Krajewska Maria, 2010. „Erazm Majewski (1858-1922)”, Mazowsze Studia Regionalne, nr 5, s. 219-228, http://bazhum.pl/bib/volume/3847/
[ato]
