Muzeum Starożytności i Artystyczno-Przemysłowe działało w latach 1906-1909 i 1910-1914. Jego założycielem był Antoni Brodowski (1859–1928), inżynier, zatrudniony jako urzędnik wileńskiego okręgu inżynierskiego, zajmującego się nadzorem i budową mostów, dróg oraz obiektów o znaczeniu strategicznym. Całe życie Brodowski oprócz pracy zawodowej poświęcił swojej pasji, czyli gromadzeniu zabytków historycznych, okazów archeologicznych i dzieł sztuki.
Z zachęcających do odwiedzenia muzeum anonsów wynikało, że kolekcję winien obejrzeć każdy “oświecony wilnianin z dużą dla siebie korzyścią naukowo-kulturalną”. Pierwszą siedzibą (1906-1909) muzeum Brodowskiego były trzy pokoje wynajmowane w domu Pawła Bertholda na ulicy Zawalnej 21 (obecnie ul. Pylimo). W salach eksponowane były “zabytki cywilizacji prastarej”, prawdziwe dzieła sztuki, numizmaty, autografy, ryciny, malatury, pieczęcie, rzeźby, porcelana, tkaniny, okazy skamieniałości, paleontologiczne i mineralogiczne.
W 1907 roku, Antoni Brodowski podjął rozmowy nad przekazaniem kolekcji na rzecz Muzeum, do jej przekazania ostatecznie nie doszło. Po kilku latach Muzeum Brodowskiego przeniosło się do lokalu w domu Kinkulkina na ulicy Wielkiej 17 (obecnie Pilies g. 17). Ze względu na nikłe zainteresowanie zwiedzających Brodowski zamknął muzeum (1909), a następnie zdecydował się pewną część swojej kolekcji sprzedać.
Pozostałe zbiory Brodowski udostępnił dla zwiedzających w mieszkaniu własnym, na Bonifraterskiej 10 (ob. L. Stuokos-Gucevičiaus 3 i 5). Aby zdobyć przychylność władz, ale też być może z własnych przekonań, właściciel stworzył tam specjalny dział pod tytułem “pamiątki wojny ojczyźnianej 1812 roku”, na chwałę zwycięstwa Rosji nad Napoleonem. Muzeum zostało zamknięte w 1914 roku, rok później właściciel spakował najcenniejsze kasety z monetami, medalami i orderami oraz kilka skrzyń (zbroje, broń) i wyjechał do Witebska. 12 listopada 1918 r. Brodowski został dyrektorem Muzeum Prowincji Witebskiej, które opierało się na jego zbiorach.
Kolekcja Brodowskiego obejmowała m.in. “zabytki cywilizacyi, wytworów stylowych wieków ostatnich, numizmatów i autografów, rycin, malatur, rzeźb, pieczęci, tkanin, wreszcie działy: paleontologiczny, mineralogiczny itd.”. Wyróżniała się kolekcja tkanin (XV–XVI) zwłaszcza słuckich, militaria, pieczęci, tłoków oraz zbiór około stu zegarów, numizmatów litewskich (tzw. rubli sztabowych) i dawnych polskich „od Ryksy poczynając” i przedmioty archeologiczne ( w tym toporek brązowy i siekierka krzemienna „z wykopalisk litewskich”).
Więcej na temat muzeum zob. m.in.:
- Antono Brodovskio (1859-1928) kolekcija. Antonas Brodovskis’ (1859-1928) collection. Коллекция Антона Бродовского (1859-1928): parodos, vykusios katalogas, 16 IV -2 VII 2015, red. Ilona Vaitkevičienė, Zarasų krašto muziejus Utena 2015;
- Muzeum, „Kurjer Litewski”, 27 V (9 VI) 1906, nr 117, s. 2; on-line: Breżgo Bolesław, Muzea Witebskie, „Ziemia” 1-15 VIII 1926, R. XI, nr 15-16, s. 232-240;
- Buika Marek, Wileńscy kolekcjonerzy zabytków i pamiątek historycznych na przełomie XIX–XX wieku, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego” 2007, Prace Historyczne, z. 134, s. 81-90;
- Narkowicz Liliana, Kolekcje i kolekcjonerzy. Zbiory i muzea wileńskie do II wojny światowej [w:] Literatura-Pamięć-Kultura. Prace ofiarowane prof. E. Feliksiak, red. E. sidoruk, Białystok 2000, s. 441–442;
- S., Nowe muzeum w Wilnie, „Gazeta Wileńska”, 6 (19) VI 1906, nr 64, s. 2;
- S., Nowe muzeum w Wilnie, „Wędrowiec. Tygodnik Ilustrowany” 21 VII 1906, nr 29, s. 567;
[sm]
