Wybitny etnograf, folklorysta, muzealnik i muzeolog, zbieracz zabytków kultury materialnej. W 1887 roku jako jeden z oskarżonych o udział w zamachu na cara Aleksandra III, został skazany na karę śmierci, zamienioną na zesłanie na wyspę Sachalin. Tam podjął systematyczne badania ginących ludów Dalekiego Wschodu: Goldów, Giliaków (Niwchów) i Oroków na Sachalinie oraz Ajnów na Hokkaido.
W 1899 roku został kustoszem Muzeum we Władywostoku. Zorganizował m. in. ekspozycję kolekcji na wystawę w Paryżu, za co Towarzystwo Geograficzne we Władywostoku otrzymało nagrodę.
W 1902 na zlecenie Akademii Nauk w Petersburgu ponowie wyjechał na Sachalin, w celu wykonania nagrań pieśni i języka tamtejszych ludów, zwłaszcza Ajnów. Akademia wyposażyła go m. in. w fonograf Edisona, prototyp magnetofonu. W 1903 roku jako znawca języka ajnu brał udział w ekspedycji na Hokkaido. W 1905 zamieszany w wypadki rewolucyjne we Władywostoku uciekł do Japonii. W 1906 przez Amerykę i Francję przyjechał do Polski. Osiadł w Galicji, mieszkał w Krakowie, Lwowie, Limanowej i w Zakopanem, gdzie przebywał z przerwami od marca 1911 do marca 1914 roku.
Wcześniejsze doświadczenia etnograficzne i muzealnicze wpłynęły na zainteresowanie Piłsudskiego folklorem i życiem ludu Podhala. Jego chęć poznania i utrwalenia przejawów życia mieszkańców podtatrzańskich terenów zbiegły się z założeniami Towarzystwa Muzeum Tatrzańskiego, pracującego od 1888 roku m. in. nad rozwojem Muzeum Tatrzańskiego im. Tytusa Chałubińskiego w Zakopanem.
Dzięki współpracy specjalistów oraz aktywistów przyjeżdzających do Zakopanego przy Towarzystwie utworzono Sekcję Ludoznawczą, której prezesem został Bronisław Piłsudski. Badacz wszedł również w skład Komisji Budowlanej nowego, murowanego gmachu Muzeum Tatrzańskiego. Największą jego zasługą było uporządkowanie i zinwentaryzowanie zbiorów znajdujących się w starym, drewnianym budynku Muzeum oraz pozyskiwanie nowych eksponatów etnograficznych z terenów Podhala, Orawy i Spiszu. Dla rozwijającej się placówki przygotował „Memoriał”, przesłany do Zarządu w 1913 roku, obejmujący koncepcję badań ludoznawczych w polskim muzealnictwie etnograficznym. Wydany drukiem w 1915 roku w Krakowie, jako: Muzeum Tatrzańskie imienia dra Tytusa Chałubińskiego w Zakopanem. Zadania i sposoby prowadzenia działu ludoznawczego, zawierał dokładny opis zagadnień wchodzących w skład Działu Ludoznawczego: 1) zajęcia ludności, 2) rolnictwo, 3) pasterstwo, 4) gospodarstwo leśne, 5) przemysł i rękodzieło, 6) przewóz i przenoszenie ciężarów, 7) chaty i zabudowania ludowe, 8) sprzęty domowe, 9) pieczywo i potrawy, 10) ubiory i stroje, 11) sztuka ludowa, 12) muzyka i śpiew, 13) produkcja artyzmu, 14) gry i zabawy ludowe, 15) obrzędy i obyczaje, 16) religia i wierzenia, 17) prawo i administracja, 18) zjawiska ekonomiczne i społeczne, 19) medycyna i higiena, 20) antropologia, 21) antropogeografia, 22) historia, 23) świadomość narodowa Polaków na Spiszu, Orawie i Liptowie, 24) kultura Słowaków, 25) historia rozwoju Zakopanego, 26) współmieszkańcy Podhala – Cyganie, Żydzi, 27) zbiory zdeponowane, 28) muzeum na otwartej przestrzeni.
Opracowanie było pierwszym polskim podręcznikiem muzeologii etnograficznej. Swoje rozważania poparł autor szeroką aktualną wiedzą muzeologiczną, widząc placówkę muzealną a tym samym Muzeum Tatrzańskie, jako poważną naukowo-badawczą instytucję a dla miejscowej ludności ważny ośrodek kulturalno-oświatowy.
Po wybuchu I wojny światowej wyjeżdża do Wiednia, później do Szwajcarii, przebywał w Muzeum Polskim w Rapperswilu. Powołał Komitet Pomocy Litwie. Organizował pomoc głodującym dzieciom w kraju. W 1918 roku podczas pobytu w Paryżu, rozgoryczony sytuacją w kraju, głównie problemami politycznymi na Litwie, popełnił samobójstwo rzucając się do Sekwany.
Bibliografia:
- K. Malinowski, Prekursorzy muzeologii polskiej, Poznań 1970, s. 78-98
- J. Zborowski, Z dziejów ludoznawstwa i muzealnictwa na Podhalu: Sekcja Ludoznawcza Towarzystwa Tatrzańskiego (1911-1919), „Rocznik Muzeum Etnograficznego w Krakowie” 1976, T. 6, s. 35-115
- Bronisław Piłsudski (1866-1918). Człowiek – uczony – patriota, pod red. M. Rokosza, Zakopane 2003.M. Rokosz, Bronisław Piłsudski i jego praca na rzecz Muzeum Tatrzańskiego w latach (1906) 1911-1914, Zakopane 2003
- O ojcach założycielach i pierwszych budowniczych Muzeum Tatrzańskiego, pod red. M. Rokosza, Zakopane 2012, s. 124-135
- A.Kuczyński, Bronisław Piłsudski (1866-1918) zesłaniec i badacz kultury ludów Dalekiego Wschodu, pdf.
[mw]
