W 1880 roku w kapitularzu i skarbcu krakowskiej katedry, z okazji 400-tnej rocznicy śmierci Jana Długosza została zorganizowana wystawa zabytków sakralnych, m.in. relikwiarzy i naczyń liturgicznych. Ekspozycja stała się inspiracją dla stworzenia w Krakowie muzeum diecezjalnego, na które czekać jednam musiano kolejne 20 lat.
W 1901 roku na potrzeby przyszłego muzeum kościół katedralny, reprezentowany przez ks. inf. Feliksa Gawrońskiego, oraz kolegium księży mansjonarzy katedralnych i wikariuszy katedralnych zakupiło dwa budynki na Wawelu o numerach hip. 506 i 507, jednak prowadzone w tym czasie prace konserwatorskie katedry uniemożliwiły wyasygnowanie funduszy na remont budynków. Dopiero w 1904 roku otrzymano konieczne środki.
W 1904 roku na Zjeździe księży dziekanów ks. dr Czesław Wądolny zapewniał, że stworzenie muzeum diecezjalnego w Krakowie jest możliwe “[…] jeśli piękna myśl naszego Arcypasterza, założenia Muzeum Diecezjalnego, którego widomym znakiem jest niemal gotowy rzec można wspaniały budynek na wawelskiej górze, znajdzie gorący oddźwięk w całym duchowieństwie diecezjalnym i czynne poparcie”. W zbiorach muzeum znaleźć miały się m.in. sprzęty liturgiczne, obrazy, rzeźby, stare ołtarze, dywany, sprzęty, księgi, naczynia liturgiczne, muzykalia, z całego obszaru diecezji krakowskiej.
Prace remontowe w budynkach muzealnych zakończyły się na wiosnę 1906 roku, a w lipcu tego roku zostały one oddane do użytku. Opiekę nad muzeum sprawował ks. dr Wądolny, który w 1910 roku otrzymał wsparcie Diecezjalnej Rady Konserwatorsko-Artystycznej.
Zmiany w diecezji odsunęły kwestie muzeum diecezjalnego na dalszy plan, a zgromadzone w nim zbiory potraktowano jako własność Katedry na Wawelu. W obliczu tych przemian ks. Wądolny zrzekł się swojej posady i przyjął funkcję archiprezbitera kościoła Mariackiego w Krakowie (1918).
Do idei stworzenia muzeum diecezjalnego powrócono dopiero w dwudziestoleciu międzywojennym – w 1926 roku powołano Komitet Opieki nad Muzeum Diecezjalnym, a rok później otwarte zostało Muzeum Metropolitalne na Wawelu.
Więcej informacji na temat muzeum diecezjalnego zob. m.in.:
Dokumenty duszpastersko-liturgiczne Episkopatu Polski (1966-1993), opr. Adamowicz L., Krakowiak Cz., Lublin 1994, s. 311-330.
ks. Nowobilski Andrzej Józef, Muzeum Archidiecezjalne Kardynała Karola Wojtyły w Krakowie. Powstanie, zbiory, działalność, Kraków 2011.
Polkowski I., Katalog opisowy wystawy Długosza urządzonej w kapitularzu katedry krakowskiej, Kraków 1880.
Polkowski I., Skarbiec katedralny na Wawelu w 32 tablicach autografowanych, Kraków 1882.
Przewodnik dla zwiedzających skarbiec katedralny na Wawelu przez ks. Ignacego Polkowskiego podkustoszego kościoła katedralnego, wyd. 4, Kraków 1887.
Pyka H., Dzieje muzeów diecezjalnych w Polsce, [w:] “Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne” 85, 2006, s. 27-42.
Szcurkowski R., Księga wpisów katedry na Wawelu z lat 1856-1892, [w:] “Studia Waweliana” 13, 2007.
Szydłowski T., Skarbiec katedry wawelskiej i muzeum metropolitalne, [w:] “Kuryer Literacko-Naukowy”, 5, nr 33 z 13 VIII 1928 r.
Urban J., Katedra na Wawelu (1795-1918), Kraków 2000
Na ilustracji: Włócznia św. Maurycego – w Krakowie i Wiedniu, rysunki porównawcze, repr. z Aleksander Przeździecki, O włóczni zwanej ś. Maurycego, przechowanej w skarbcu katedry krakowskiej : studium historyczne, Warszawa : [s.n.], 1861, źródło: Biblioteka Narodowa POLONA
[ebd]
