Miejskie muzeum w Kownie ma długą tradycję. Zostało ono powołane w 1897 roku w oparciu o dwa zbiory. Pierwszy, paleontologiczny, zgromadzony został w czasie prac budowlanych przy fortyfikacjach Kowieńskich (1882) i po konsultacjach z Cesarską Komisją Archeologiczną w Sankt Petersburgu przekazany do zarządu miasta w Kownie.
Twórcą drugiego zbioru był pochodzący z okolic Kijowa filolog Konstanty Gukowski (1857-1906), nauczyciel w Gimnazjum Dziewcząt w Kownie, który już w 1897 powołał działające przy miejskiej komisji Statystycznej Muzeum Historii Kowna, przekazując na poczet przyszłej instytucji zgromadzone przez siebie zbiory archeologiczne i numizmatyczne. Muzeum mieściło się w ratuszu miejskim i zawierało m.in. kolekcję botaniczną opracowaną przez niemieckiego konsula barona von Mollendorfa, zbiory numizmatyczne Gukowskiego oraz pochodzącego z Mazowsza prałata Jana Radawicza, który na rzecz muzeum przekazał również kolekcję minerałów, metali i kamieni.
Na czele muzeum stał Gukowski oraz komisja muzealna, która w 1898 roku wyszła z inicjatywą organizacji wystawy na poczet kolekcji muzealnej. Do oficjalnego otwarcia muzeum doszło w 1905 roku, wówczas też zatwierdzono status Miejskiego Muzeum Naukowo-Przemysłowego (Kauno miesto moksliškai-pramoniniu muziejumi). Siedzibą placówki był ratusz miejski w Kownie.
Po śmierci Gukowskiego kierownikiem muzeum został malarz i archeolog Tadeusz Dowgird (1852-1919), który zaangażował się w pozyskiwanie nowych eksponatów do zbiorów, m.in. za pośrednictwem lokalnej prasy. Dzięki temu do kolekcji trafiały okazy osób prywatnych, a także działających w mieście zakładów przemysłowych. Artysta przekazał do kowieńskiej placówki także własną kolekcję. Do jego największych zasług należało uporządkowanie i naukowe opracowanie zbiorów, które cieszyły się dużym uznaniem zwiedzających. W muzeum pracował również Władysław Starewicz (1882-1965), filmowiec i prekursor animacji lalkowej, który z inicjatywy Dowgirda stworzył dla muzeum pierwszy film dokumentalny o Kownie pt. „Nad Niemnem”.
Do 1914 roku w muzeum zorganizowano działy archeologiczny, paleontologiczny, etnograficzny, rzemiosła, a także numizmatyczny, filatelistyczny i sztuki europejskiej. Dowgird reprezentował kowieńską placówkę w czasie Kongresu Muzeów Polskich w Krakowie (1914). Kierował on placówką także po zajęciu miasta przez wojska niemieckie, do 1919 roku.
Jego następcą został Edward Wolter, docent uniwersytetu petersburskiego, który kontynuował kierunek wytyczony przez Dowgirda. W dwudziestoleciu międzywojennym kolekcja wykorzystywana służyła jako pomoc dydaktyczna w działaniach oświatowych. W 1936 roku muzeum zostało rozwiązane, a jego kolekcja przeszła do zbiorów innych placówek, w tym Muzeum Kultury.
Dzisiejsze muzeum miejskie w Kownie zostało utworzone w 1940 roku i nawiązuje do działalności swojego poprzednika.
Więcej na temat muzeum:
- Muziejaus istorija, http://kaunomuziejus.lt/apie-muzieju/muziejaus-istorija/
- Pierwsze muzeum w Kownie. Tadeusz Dowgird i Władysław Starewicz, http://www.bendrukeliu.lt/pl/pierwsze-muzeum-w-kownie-tadeusz-dowgird-i-w-adys-aw-starewicz.htm
- Statutas, Kauno Miesto Moksliškaï – Pramonimo Muzejaus (Kowno), Kaunas: 1905
[ato]
