W 1890 roku we Lwowie odbył się Kongres Historyków Polskich, w czasie którego wskazywano na potrzebę gromadzenia zabytków związanych z historią miasta. Wówczas też pojawiła się idea założenia muzeum, a jednym z najważniejszych propagatorów tej koncepcji był późniejszy dyrektor tej placówki Aleksander Czołowski (1865-1944). Już w 1890 roku na poczet przyszłego muzeum przekazano 14 obiektów, które wpisane zostały do utworzonego jeszcze tego samego roku „Inwentarza rzeczy muzealnych”.
Początkowo zbiory stanowiły część kolekcji Archiwum Miejskiego, jednak w związku z szybko rozrastającą się kolekcja muzealną zdecydowano o utworzeniu oddzielnej, ale pozostającej pod zwierzchnictwem Archiwum instytucji. Muzeum historycznego miasta Lwowa zostało utworzone w 1893 roku, a jego działalność określał „Regulamin dla Archiwum aktów dawnych i Muzeum historycznego kr. st. miasta Lwowa. Uchwalony przez Radę m. dnia 29. kwietnia 1897”. Zgodnie z nim: „Istniejące przy Archiwum Muzeum historyczne, obejmuje zabytki, odnoszące się bezpośrednio lub pośrednio do przeszłości Lwowa, jako to: obrazy, portrety, broń, godła cechowe, pieczęcie, ubiory, monety, medale, ryciny, przedmioty pamiątkowe, wykopaliska i t. p.” (§ 2).
Początkowo zbiory muzealne przechowywane były siedzibie w Archiwum Akt Dawnych we Lwowie, następnie w Muzeum Narodowym im. Jana III Sobieskiego. W 1926 roku muzeum otrzymało własną siedzibę w tzw. Czarna Kamienica. Muzeum zostało udostępnione dla zwiedzających w 1929 roku.
Na parterze, w sieni budynku, tzw. lapidarium, eksponowano przykłady detalu architektonicznego i rzeźby budowlanej oraz zabytkowe płyty nagrobne ze Lwowa i okolic. Oprócz fragmentów i pozostałości kamiennych i drewnianych elementów konstrukcyjnych i dekoracyjnych pokazano tam również fotografie zabytków oraz uzbrojenie dawnej straży miejskiej.
Na pierwszym piętrze w kilku salach zaprezentowano portrety przedstawicieli dawnego mieszczaństwa lwowskiego, weduty miejskie i obrazy ilustrujące historyczne wydarzenia związane ze Lwowem oraz chorągwie. W gablotach wyeksponowano pamiątki z przeszłości miasta a na podestach makiety zabytków lwowskich autorstwa Janusza Witwickiego. Osobny dział poświęcony historii cechów lwowskich i zawiązanych z nimi pamiątkami.
W pomieszczeniach na drugim piętrze zaprezentowano zabytki związane z historią miasta od XVIII do XX wieku. Były to przede wszystkim portrety i fotografie postaci związanych z miastem. W dziale ikonograficzno-topograficznym pokazano głównie plany, panoramy, litografie, rysunki, sztychy oraz stare fotografie, natomiast w tzw. sali frontowej obiekty wiązane z instytucjami działającymi w mieście: uniwersytetem, teatrem, strażą miejską. Ponadto, w Sali „Obrony Lwowa” zaprezentowano pamiątki z I wojny światowej oraz obrony miasta w czasie wojny polsko-bolszewickiej.
Zbiory muzealne powiększane były dzięki zakupom z funduszy miejskich, a także darom osób prywatnych i instytucji. W muzeum znalazły się m.in. przedmioty przekazane przez Świetniewskiego, kolekcja Wiktora Sadowskiego z Czortkowa oraz zbiory po Karolu Szleglu.
W 1939 roku działalność muzeum została zawieszona, a w 1940 jego zbiory rozdzielono i przekazano do innych instytucji: Lwowskiej Galerii Obrazów, Lwowskiego Muzeum Historycznego, Muzeum Przemysłu Artystycznego, Muzeum Prehistorycznego, Muzeum Etnograficznego oraz do Ukraińskiego Muzeum Narodowego.
adres wydawniczy: We Lwowie : Zakład Marka Münza, [ca 1929], ze zbiorów Biblioteki Narodowej POLONA
Bibliografia:
- Charewiczowa Łucja, Muzeum Historyczne miasta Lwowa. Przewodnik po zbiorach, Lwów, 1936
- Czołowski Aleksander, Muzea Gminy Miasta Lwowa = Musées Municipaux de la Ville de Lwów, Lwów, 1929, s. 20, 49-53
- Petrus Jerzy T., Muzea lwowskie 1823-1939, [w:] Sztuka Kresów Wschodnich. Materiały sesji naukowej, t. 2, Kraków, 1993, s. 428
- Sprawozdanie dyrekcji Archiwum Miejskiego, Biblioteki Archiwalnej, Muzeum Historycznego miasta Lwowa, Muzeum Narodowego im. Króla Jana III, Zbiorów Bolesława Grzechowicza, Galerji Narodowej miasta Lwowa i Muzeum Etnograficznego z działalności w latach 1933 i 1934, Lwów, Gmina Królewskiego Stołecznego Miasta Lwowa, 1935, s. 9-10
- Regulamin dla Archiwum aktów dawnych i Muzeum historycznego kr. st. miasta Lwowa. Uchwalony przez Radę m. dnia 29. kwietnia 1897
[jb/ato]
