1910 – Kraków, Wystawa portretów kobie­cych z XVIII i XIX wieku

Narzekamy nieraz na dobroczynność, na jej bale, koncerta, loterye fantowe: ale postawmy się na chwilę w jej położeniu. Cóż ona biedna ma robić – pisał we wstępie do katalogu Stanisław Tarnowski – Dobroczynność  jest  pomysłowa,  miewa  szczęśliwe  natchnienia;  a  my  którzy  na  nią narzekamy,  zapominamy,  jak nieraz  zawdzięczamy  jej  miły  wieczór,  kiedy  się  dobrze  wytańcujemy  na  balu,  albo  zabawimy  na  ładnem  przedstawieniu  amatorskiem  w  teatrze.

W 1910 roku w Krakowie, urządzona na cel Polskiego Związku Niewiast Katolickich w gmachu Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie, zorganizowana została „Wystawa portretów kobie­cych z XVIII i XIX wieku”. Przewodniczącą komitetu organizacyjnego była pani Kazimierzowa Kostanecka, a wsparcie merytoryczne udzielili profesor Axentowicz, hr. Jerzy Mycielski, hr. Jan Szembek, Jerzy Warchałowski.

Wystawa podzielona została na trzy okresy: jako pierwszy dział zaprezentowano portrety z XVIII w. , z pracami Bacciarellego, Lampiego, Grassiego, Kucharskiego, studium Greuze. Drugi dział obejmował malarstwo z początku XIX w. i twórczość Lampiego-syna, Pitschmanna, Woyniakowskiego. Trzeci  chronologiczny  okres  wystawy obejmował okres  od  roku  1830 do  1850. Na wystawie zaprezentowano prace Verneta, Horovitza, Stattlera, Głowackiego. Drugą połowę XIX w. reprezentowała twórczość Winterhaltera, Amerlinga, Scheffera, Reichana, Kaplińskiego, Grottgera, Kossaka, Rodakowskiego, Siemiradzkiego, Matejki.

Kończąc swoją opowieść o bohaterkach portretów Tarnowski pisał: Wystawa nasuwa jedno spostrzeżenie, jedno wrażenie i porównanie: mianowicie różnicy w charakterze tych głów. […] Te różne panie z XVIII wieku, jeszcze z początków XIX, lepsze czy gorsze, młodsze czy starsze, ładniejsze czy brzydsze, są spokojne, pogodne, dobrze im jest. W naszych czasach, w portretach Matejki, w rysunkach Grott­gera, one mają zawsze wyraz i charakter smu­tny. Nawet na portretach, kiedy im osobi­ście nie stało się nic złego, są poważnie zamy­ślone, zafrasowane, coś na nich cięży. Ton uczuć się zmienił, zmieniło się tło życia i jego kolor, i to odbija się na charakterze polskich twarzy.

Bibliografia:

• Stanisław Tarnowski, Z wystawy portretów kobiecych,  Kraków : nakł. aut., 1910 (Kraków : Druk. “Czasu”)
• Wystawa portretów kobiecych z XVIII i XIX wieku : urządzona na cel Polskiego Związku Niewiast Katolickich otwarta 12 lutego 1910 w gmachu Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie, Plac Szczepański, Kraków: Druk. Uniwersytetu Jagiellońskiego, [1910]

[ato]