Lwów, Lwowska Galeria Miejska (1907)

Lwowska Galeria Miejska została otwarta w 1907 roku, jednak pierwsze głosy wskazujące na potrzebę stworzenia tego rodzaju instytucji pojawiły się już w drugiej połowie XIX wieku. Do realizacji postulowanej przez malarza Kornelego Szlegla (1861) nie doszło, jednak już kilka lat później miasto otrzymało kolekcję obrazów i rycin majora armii austriackiej Karola Kühnla (1874). W 1897 roku miasto podjęło decyzję o utworzeniu galerii miejskiej i zakupie dzieł sztuki na poczet przyszłych zbiorów. W realizacji tego zamiaru pomogło wsparcie finansowe adwokata i polityka Władysława  Dulęby. Tworzeniem zbioru zajęli się ówczesny wiceprezydent Lwowa Tadeusz Rutowski (1852-1918) oraz dyrektor Archiwum Miejskiego Aleksander Czołowski (1865-1944).

Pierwsze obrazy zakupiono w 1903 roku, jednak przełomowym i dyskusyjnym momentem w dziejach lwowskiej galerii stało się nabycie kolekcji Jana Jakowicza z Sitkowic na Ukrainie. Dokonany po wstępnym rozpoznaniu zakup stał się przedmiotem dyskusji nie tylko w środowisku lwowskim ze względu na jakość i cenę nabytych okazów. Kolekcja obejmowała m.in. dzieła rzemiosła artystycznego, meble, a także około 200 obrazów pochodzących z dawnych fortun magnackich. Wśród nich znalazły się m.in. dzieła przypisywane Rubensowi, Rembrandtowi, Jordaensowi, Cranachowi, Memlingowi a także mistrzom włoskim Guido Reniemu, Tintoretto, Domenichino. Perłę zbioru stanowił obraz Rafaela, którego
domniemaną oryginalność i proweniencję potwierdzać miał list Stanisława Augusta Poniatowskiego. Dosyć szybko okazało się, że jakość zbioru odbiega od pierwotnej oceny.

Stałą wystawę otwarto w 1907 roku w salach Muzeum Przemysłu Artystycznego. W tym samym roku do  zbiorów miejskich włączona została podarowana przez Michała Szymona Toepfera kolekcja obejmująca ponad 200 prac w większości autorstwa współczesnych polskich artystów. Do zbiorów miejskich trafiła również kolekcja historyka i badacza kultury polskiej Władysława Łozińskiego (1912). Na potrzeby wzrastających zbiorów magistrat zakupił od spadkobierców Łozińskiego kamienicę przy  ul. Ossolińskich 3. W 1917 roku pod zarząd Galerii trafiła Panorama Racławicka.

W dwudziestoleciu międzywojennym kolekcja powiększana była zarówno poprzez zakupy, jak i dary, jednak proces ten był znacznie wolniejszy niż przed 1918 rokiem. W 1938 roku, w obawie przed działaniami wojennymi w galerii zdeponowano  kilka kolekcji prywatnych. W 1940 roku Galeria została zreorganizowana przez władze sowieckie, przebudowie uległa również stała ekspozycja. W roku 1946 część zbiorów Lwowskiej galerii zostało przekazanych do Muzeum Śląskiego we Wrocławiu.

Więcej na temat galerii zob. m.in.:

• Aleksander Czołowski, Lwowskie zbiory muzealne, Kraków: nakł. Związku Muzeów w Polsce 1938
• Natalia Filerycz, Lwowska Galeria Sztuki 1907-1944, „Rocznik Lwowski”, 2012/2013
• Marian Olszewski, Quousque tandem: w sprawie Miejskiej Galeryi Obrazów we Lwowie. Komentarz do dzisiejszej kultury artystycznej Lwowa, Lwów: 1907;
• Tomasz de Rosset, „Żal, że nie wabi oczu jaki Rafael”: mit i rzeczywistość kolekcjonerstwa polskiego, [w:] Sztuka i Kultura 4. Rafael i jego spadkobiercy. Portret klasyczny w sztuce nowożytnej Europy. Materiały sesji naukowej 24-25 X 2002, Toruń 2003
• Tadeusz Rutowski, W sprawie galeryi miejskiej: z planem „Pałacu Sztuki”, Lwów: H. Altenberg, 1907
• Dmitrij Szelest, Lwowska Galeria Obrazów: malarstwo polskie, Warszawa: „Auriga”; WAiF, 1990

[jb/ato]