Zamek Ostrogskich w Ostrogu na Wołyniu od XVII wieku był siedzibą jednej z największych ordynacji w dawnej Rzeczypospolitej. W XVIII w. zamek zmieniał właścicieli, popadając stopniowo w ruinę. W 1909 roku rozpoczęło swoja działalność Bractwo im. książąt Ostrogskich, na którego czele stanął proboszcz miejscowego soboru Michaił Tuczemski (Kuczerski?). Jednym z celów organizacji było stworzenie muzeum poświęconego Ostrogskim. W 1910 roku przy Bractwie powstała tzw. skarbnica starożytności, podjęto także prace konserwatorskie przy ruinach zamku, które ukończono jeszcze przed wybuchem I wojny światowej.
W sierpniu 1915 roku otwarto Muzeum im. książąt Ostrogskich, które mieściło się w części dawnej wieży zamkowej. Pierwszym kustoszem Muzeum został J. Nowicki. Od 1916 roku muzeum miało status krajoznawczego. W jego zbiorach znajdowały się m.in. zbiory starych dokumentów (plany, widoki zamku i miasta), wykopaliska starosłowiańskie, zabytki kultu religijnego, obrazy i t. d.
Muzeum przetrwało wojnę dzięki staraniom ks. Tuczemskiego, który skupywał od żołnierzy i włączał do zbiorów muzealnych zabytki zrabowane z okolicznych dworów. Od 1919 roku Ostróg znajdował się w granicach Rzeczypospolitej. Dwa lata później, za skutek decyzji wojewody wołyńskiego Stanisława Krzakowskiego muzeum zostało zamknięte ze względu na niegospodarność. Nowym kustoszem placówki został ppłk Światopełk-Zawadzki, co nie zmieniło sytuacji instytucji.
Zbiory eksponowane były w 5 pomieszczeniach. Najprawdopodobniej wygląd muzeum w latach trzydziestych nie różnił się od aranżacji z lat wcześniejszych. Jak pisano w przewodniku po Ostrogu (1934): „Wśród zbiorów tego muzeum zwrócić należy uwagę na portrety ks. Ostrogskich, a zwłaszcza Konstantego Iwanowicza, na plany, fotografie starego Ostroga i stare księgi. Jedna z komnat muzeum była pokojem narad wojennych, znajdują się w niej charakterystyczne ławy kamienne […]. W tejże komnacie przechowały się ciekawe drzwi o potężnych zawiasach. Piękny jest również kamienny portal, prowadzący z sieni do dalszych komnat muzeum”.
W latach trzydziestych muzeum zostało zamknięte, a zgromadzone tam zabytki przeszły pod zarząd Wołyńskiego Okręgu Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego w Ostrogu. W 1939 roku, po przeprowadzeniu selekcji zbiory umieszczono w pięciu salach w Baszcie Zamkowej. Starano się również opracować jednorodną strategię rozwoju muzeum, która uwydatnić miała historię zamku i jego właścicieli, a także miasta i jego okolic.
Od 1981 roku na terenie zamku działa Ostrogskie Muzeum Krajoznawcze, które jest częścią Państwowego Rezerwatu Historyczno-Kulturalnego miasta Ostróg.
Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny – Archiwum Ilustracji NAC 1-K-307-1
Więcej na temat muzeum w Ostrogu zob. m.in.
- Wieńczysław Piotrowski, Muzeum Ks. Ostrogskich w Ostrogu Wołyńskim, “Przegląd Lubelsko-Kresowy” : ilustrowany dwutygodnik poświęcony życiu społecznemu, kulturalnemu i gospodarczemu na terenie województw: lubelskiego, wołyńskiego i poleskiego, nr 8 (1925 r.), s. 5-8
- Mieczysław Orłowski, Przewodnik po Wołyniu, Łuck 1929; s.265-266J. Dutkiewicz, Muzeum ks. Ostrogskich,”Biuletyn Historii Sztuki i Kultury”, Warszawa 1934, R. I, nr 3
- J. Fitzke, Muzeum ks. Ostrogskich Pol. Tow. Krajoznawczego w Ostrogu i uwagi na temat polityki muzealnej na Wołyniu, „ Ziemia Wołyńska”, R. II, 1939, nr 4, s. 56-58
- S. Hawryluk, Istoryczne pam ’jatkoznawstwo Wołyni, Chołmszczyny i Pidljaszszja (XIX-poczatok XX st.) Wydawnictwo Wołyńskiego Państwowego Uniwersytetu im. Łesi Ukrainki, Łuck 2002
- Piotr Kondraciuk (Muzeum Zamojskie w Zamościu), Muzea wołyńskie wczoraj i dziś, „Niepodległość i Pamięć”, Nr 27, 2008, s.383-404
[akj]
