W 1896 roku, w Częstochowie, przy ul. Panny Marii przy skrzyżowaniu z ul. Celną (ob. Pułaskiego), został wzniesiony budynek rotundy ekspozycyjnej obrazów panoramowych. Została ona wybudowana wg projektu Karola Kozłowskiego na zlecenie dr Henryka Lgockiego (1861-1917), krakowskiego prawnika, amatora i kolekcjonera okazów entomologicznych, właściciela Panoramy na Dynasach w Warszawie oraz kilku obrazów panoramowych.
Murowana rotunda z drewnianą konstrukcją zbudowana została na planie dwunastoboku o średnicy 40 m i wysokości 16 m. Budynek przekryty został niskim, mansardowym dachem z latarnią doświetlającą wnętrze. Z zewnątrz, z wyjątkiem pięcioosiowego neobarokowego portyku z tympanonem rotunda pozbawiona była dekoracji architektonicznej. Na otwarciu, poprzedzonym uroczystością religijną z mszą w kaplicy MMP na Jasnej Górze, zaprezentowano obraz “Ukrzyżowanie Chrystusa Pana (Golgota)”, autorstwa Stanisława Radziejowskiego, Antoniego Piotrowskiego i Ludwika Bollera, namalowany w Monachium, techniką olejną na płótnie, na zamówienie Lgockiego. W latach 1899-1900 w rotundzie prezentowano dioramę Józefa Ryszkiewicza “Oblężenie Częstochowy”, która wcześniej pokazywana była w galerii Krywulta w Hotelu Europejskim w Warszawie (1898). Praca ta eksponowana była także w latach w 1907, 1910, 1912 i 1913. W rotundzie prezentowano także obrazy Stanisławskiego „Chrystus w Emaus” oraz Styki „3 dni Zbawiciela”.
Po 1900 roku w rotundzie pokazano m.in. obrazy Józefa Męciny Krzesza. Był to cykl Ojcze nasz, namalowany w 1899 roku i cieszący się dużą popularnością (wystawiany był m.in. w Wiedniu, Warszawie, Petersburgu, Kijowie, Wilnie, Odessie, Monachium i Hamburgu. Ponadto eksponowano także obrazy Matka, Sen Dzieciny Jezus, Chrystus wśród tłumów, Anioł litości, Na rozstajnych drogach, Jadwiga, królowa Polski, Święta Cecylia. W 1903 roku podjęto prace nad panoramą “Oblężenie Częstochowy”, autorstwa Włodzimierza Tetmajera i Stanisława Janowskiego, ostatecznie jednak dzieło nie zostało zrealizowane. Natomiast w 1912 w rotundzie zaprezentowano obraz “Golgota”, być może niemieckich malarzy Josepha Kriegera i Karla Froscha.
Od 1907 roku w rotundzie funkcjonowało kino, w latach 1913-1934 działało pod nazwą “Kino Panorama”. W budynku odbywały się ponadto imprezy sportowe (walki bokserskie), pokazy cyrkowe (cyrk Pastuszewskiego (1918), Ciniselliego (1925) i Staniewskich (1926)), akademie, odczyty, zjazdy. W 1935 rotundę rozebrano.
Więcej na temat rotundy zob. m.in.:
A. DYLEWSKA Wystawy obrazów panoramowych w Częstochowie, „Aleje 3”, listopad-grudzień, 2009, s. 10-15.
Rotunda w Częstochowie, Wikipedia
T. Haładyj, Rotunda w Częstochowie
Rotunda w Częstochowie
Na ilustracji: Pocztówka, Rotunda w Częstochowie
[tfr]
