Łukasz z Lubrańca Dąmbski herbu Godziemba (?-1822) był sekretarzem kancelarii Stanów Galicyjskich. Na przełomie XVIII i XIX w. stworzył on kolekcji malarstwa europejskiego. Kolekcja ok. 300 siedemnastowiecznych i osiemnastowiecznych obrazów mistrzów austriackich, niemieckich i niderlandzkich oraz francuskich, wraz ze zbiorem sztychów i biblioteką w latach 1820-1829 udostępniona była szerszej publiczności w domu Dąmbskich we Lwowie.
Jak pisał J.U. Niemcewicz w 1820 roku: „Wielu z prywatnych kocha się w naukach, posiada bibliotekę i zbiory. Godna jest uwagi galerja IMP Dąmbskiego. Piękny oryginalny obraz Vandyka La Charité, Ogród Miłości Rubensa, Portret Rembrandta, wiele przeróżnych Volckerów, Dowów i inne piękne obrazy, niemniej bibliotekę z najpiękniejszych edycji złożoną”.
Twórca kolekcji testamentem (1822) przekazał ją Tomaszowi z Lubrańca Dąmbskiemu, wraz ze zobowiązaniem do publicznego jej udostępnienia w domu rodziny we Lwowie. W 1829 roku zbiory zdeponowane zostały w Zakładzie Narodowym im. Ossolińskich, a po trzech latach wrócone rodzinie z braku miejsca i funduszy na ich eksponowanie (1832). Umieszczone zostały one w rezydencjach Dąmbskich w Sieńkowie i Wolicy.
W 1854 roku zbiory zdeponowano w Towarzystwie Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie, a w następnych latach obszerny wybór obrazów z kolekcji był dostępny publicznie w budynkach TPSP w kamienicy barona Larischa przy ul Brackiej 15 (do 1871), następnie w pałacu biskupim (do 1879), Sukiennicach, w pałacu Sztuki przy placu Szczepańskim; opublikowany został katalog kolekcji (1862).
Po kilkunastu latach ekspozycji komisja powołana przez TPSP (H. Rodakowski, K.M. Górski, M. Sokołowski, P. Stachiewicz) dokonała wyceny zbioru wydając negatywną opinię odnośnie do jej poziomu artystycznego (1884) i ponownie wróciła do właścicieli (1900). W konsekwencji w 1903 roku Stanisław Dąmbski przekazał kolekcję (253 obrazy, 40 kolorowych rycin) w depozyt Gminie Miasta Rzeszów (pod warunkiem należytego utrzymywania, eksponowania i zwrotu na żądanie), a obrazy były eksponowane w ratuszu.
W 1920 roku prasa zwracała uwagę na zaginięcia obiektów i ich zły stan. Z tego względy w 1923 Stanisław Dąmbski zawarł układ z Ossolineum, przekazując instytucji kolekcję, jako wieczysty depozyt pod warunkiem zachowania dbałości o zbiór, jego konserwacji, zabezpieczenia i wyeksponowania wedle zasad ustalonych przez właściciela. W wyniku procesów sądowych kolekcja została podzielona na część lwowską i rzeszowską (1929).
Kolekcję Dąmbskich oglądać można obecnie w Muzeum Okręgowym w Rzeszowie.
Więcej na temat Galerii zob.:
J.U. Niemcewicz, Podróże historyczne po ziemiach polskich między rokiem 1811 a 1828 odbyłe, Paryż-Petersburg 1858, s. 447
W. H. J., Korespondencja artystyczna z Warszawy [opis galerii Dąmbskich] „Czas” nr 212 z 16.09.1860, 1-2.
T. Żurawska, Dzieje Galerii Dąmbskich, Rocznik Muzeów Województwa Rzeszowskiego, 1968, nr 1, s. 143-176.
L. Brusewicz, T.F. de Rosset Uwagi o tzw. Galerii Dąmbskich w Muzeum Okręgowym w Rzeszowie, Acta Universitatis Nicolai Copernici. Zabytkoznawstwo i Konserwatorstwo, z. XXIX, Toruń 1998, s. 89-116.
“Łowy Atalanty i Meleagra”, Abraham van Diepenbeeck, XVII w. Kolekcja Dąmbskich, Zbiory Muzeum Okręgowego w Rzeszowie
[tfr]
