Bractwo zostało założone w 1507 roku przy kościele p.w. św. Jerzego. W 1656 roku, w wyniku najazdu szwedzkiego spalony został kościół p.w. św. Ducha, gdzie miało wówczas swoją siedzibę bractwo. Przechowywane tam dokumenty, archiwalia i majątek został zrabowane lub zniszczone w wyniku pożaru. Od 1669 roku, po kilkukrotnych zmianach lokalizacji funkcjonuje przy kościele pw. św. Jana, założono również pamiątkowy Album z autografami członków Konfraterni. Szczególny rozwój bractwa nastąpił w XVII wieku, kiedy powiększyła się liczba członków oraz zamożność bractwa, przede wszystkim dzięki zapisom pieniężnym, przekazywanym nieruchomościom, ofiarami na przystrojenie kaplicy.
W kolejnych latach znaczenie Archikonfraterni słabło, malała również liczba członków. W czasach Księstwa Warszawskiego Archikonfraternia przeżywała poważne trudności finansowe, m. in. związane z wysokimi opłatami publicznymi. Na początku XIX wieku nastąpiło odnowienie życia religijnego w Królestwie Warszawskim, wzrosło zainteresowanie bractwem, które zaczęło prowadzić także działalność charytatywną. Wzrósł także majątek bractwa, na rzecz którego członkowie przekazywali dary i legaty. Od połowy XIX wieku przeprowadzono kilka zmian ustaw Archikonfraterni, ostatnia nastąpiła w 1908 roku i obowiązywała przez kolejne 70 lat. Aktywność bractwa, po zahamowaniu w czasie I wojny światowej wzrosła w okresie międzywojennym. Bractwo działało nieprzerwanie do czasów współczesnych.
Zgodnie z regulaminem Archikonfraterni (1842), jej celem było „Nabożeństwo na cześć Najświętszej Maryi Panny w kaplicy (Literacką zwanej) przy kościele Metropolitarnym Ś-go Jana w Warszawie oraz niesienie pomocy Członkom Archikonfraterni i ich rodzinom” (§1). Własność Archikonfraterni stanowiły m.in. nieruchomość przy ul. Ogrodowej 23/873 oraz „Ruchomości inwentarzem objęte” (cz. I, rozdz. II, §4, pkt 5). Prowadzenie inwentarza należało do obowiązków Sekretarza Archikonfraterni: „Nowo nabyte ruchomości bezzwłocznie do inwentarza winny być zapisywane i właściwym, bieżącym N-em zaopatrzone. Ubytki w ruchomościach tylko za uchwałą Rady Gospodarczej mogą być z inwentarza odpisywane” (cz. II, rozdz. II, §48 ppkt c). W § 52 przewidziano prowadzenie co 3 lata skontrum Inwentarza ruchomaliów. Gromadzenie zbiorów było jedną z form działalności kulturalnej bractwa. Nabywano przede wszystkim wartościowe obrazy i pamiątki o charakterze patriotycznym.
Należące do bractwa dzieła eksponowane wcześniej w Kaplicy Literackiej i chórze, a usunięte m.in. ze względu na nowe fundacje i zmianę wystroju, przeniesiono do siedziby bractwa przy ul. Ogrodowej 23. Były to przede wszystkim portrety dostojniejszych członków Archikonfraterni. W czasie II wojny światowej część zbiorów uległa zniszczeniu, zaginął także pamiątkowy Album bractwa.
Więcej na temat zbiorów Archikonfraterni zob. m.in.:
„Ku czci Bogarodzicy”. Pamiątka pierwszej w Warszawie Wystawy Maryańskiej, opr. Hipolit Skimborowicz, Komitet Wystawy Maryańskiej (Warszawa), 1905
Encyklopedyja powszechna S. Orgelbranda. T. 1. Warszawa: S. Orgelbrand i synowie, 1872, s. 270.
Chwalewik Edward, 1927. Zbiory polskie : archiwa, bibljoteki, gabinety, galerje, muzea i inne zbiory pamiątek przeszłości w ojczyźnie i na obczyźnie. T. 2, N-Ż, Warszawa: J. Mortkowicz, s. 270
Nieduszyński Mieczysław, Historia Archikonfraterni Literackiej i działalność jej członków: (1507-1980), Warszawa: AL, 1980
Paliwoda Andrzej Jacek, Rys historyczny Archikonfraterni Literackiej Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny 1507-2007 [w:] Archikonfraternia Literacka w pięćsetną rocznicę istnienia: praca zbiorowa, red. Marian Marek Drozdowski, Marian Piotr Romaniuk, Warszawa: Wydawnictwo Archikonfraterni Literackiej, 2009, s. 113-170
Skimborowicz H., Wystawa Maryańska, Rozwój. Dziennik polityczny, przemysłowy, ekonomiczny, społeczny i literacki, illustrowany, 1905, r. 8, nr 18, s. 1-2
Skimborowicz H., Wystawa Maryańska, Rozwój. Dziennik polityczny, przemysłowy, ekonomiczny, społeczny i literacki, illustrowany,1905, r. 8, nr 51, s. 1-2
Weynert Aleksander, Bractwa Literackie, Gazeta Warszawska 1872, nr 115, s. 1-2
Wielicki Jan Nepomucen, Krótka historja Archikonfraterni Literackiej, kaplicy Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marji Panny i kościoła metropolitalnego św. Jana w Warszawie, Warszawa : [s.n.], 1908
Julian Cegliński, Zaleski Marcin, Wnętrze Kaplicy Literackiej, W Warszawie : odbito w Litogr. M. Fajansa, [1855-1890], zasób Biblioteki Narodowej
[ato]
