W 1908 roku w Miechowie powołany został Oddział Miechowski PTK, którego zarząd, przy pomocy własnych funduszy i darowizn zajął się odrestaurowaniem 3 pomieszczeń w dawnym renesansowym gmachu poklasztornym bożogrobców, z przeznaczeniem na biura oraz przyszłe muzeum. Już wówczas na poczet przyszłego muzeum przekazywano liczne darowizny. Prawdopodobnie ok. 1910 roku doszło do otwarcia muzeum.
W 1913 roku muzeum posiadało w swoich zbiorach ok. 2000 eksponatów, w tym ponad 800 artefaktów archeologicznych od dziennikarza i archeologa Stanisława Jana Czarnowskiego (1847-1929). Oprócz zaczątku księgozbioru, map, rycin, itp. zgromadzono okazy przyrodnicze i archeologiczne, w tym ok. 200 skał, rud i skamieniałości, 140 zasuszonych roślin, prawie 200 kości zwierząt kopalnych, muszli, owadów i motyli, 25 okazów z dziedziny antropologii i etnografii: rysunków i rycin; 110 przykładów prób gleb, zbóż, prób tkackich, materiałów budowlanych, 30 przedmiotów artystycznych oraz dzieł sztuki, 300 numizmatów, medali i medalionów. Pierwszym kustoszem był Tomasz Wiśnicki.
W latach 1914-18 działalność Oddziału formalnie ustała, jednak muzeum nadal pozostawało czynne, chociaż frekwencja w tym czasie znacznie zmalała. Wprawdzie wówczas część majątku muzeum zaginęła, ale dzięki Stanisławowi Janowi Czarnowskiemu, który w tym czasie pełnił funkcję kustosza, nie tylko uzupełniono braki, ale zasoby wręcz powiększono. W związku z wyjazdem Czarnowskiego do Kielc (1917), muzeum straciło swojego opiekuna i w latach 1919-1923 pozostawało nieczynne.
Działalność placówki została wznowiona w 1923 roku dzięki zaangażowaniu władz powiatowych i samorządowych, a kustoszem został mianowany inspektor samorządowy Julian Piwowarski (1880?-1969), pszczelarz i publicysta. W 1930 roku w zbiorach muzealnych znajdowało się około 400 okazów geologicznych, 223 okazy zoologiczne i botaniczne, 70 eksponatów archeologicznych, 186 historycznych, 400 numizmatów, 640 druków.
W czasie II wojny światowej pomieszczenia muzealne zostały zarekwirowane, część zbiorów zaginęła, a pozostałe eksponaty ukryto na strychu nad zakrystią bazyliki. Dzięki temu w 1947 roku możliwe stało się przeniesienie ich do magazynu przy ul. Racławickiej, a następnie do lokalu 14 przy miechowskim Rynku. W 1949 roku muzeum upaństwowiono i, ze względu na brak odpowiedniego lokalu, zamknięto (1950). Dwa lata później Muzeum Regionalne w Miechowie zostało zwrócone Oddziałowi PTTK i otrzymało lokal przy ul. Racławickiej na tymczasową ekspozycję, a od 1965 roku pomieszczenia w budynku poklasztornym.
Obecnie w Miechowie działa Muzeum Ziemi Miechowskiej, a jednym z jego celów jest zgromadzenie i konserwacja rozproszonych zbiorów pochodzących z dawnego Muzeum Regionalnego PTTK.
Więcej na temat muzeum zob. m.in.:
Oddział Miechowski, Rocznik PTK 1908, s. 144-146.
Oddział Miechowski, Rocznik PTK 1909, s. 152.
Oddział Miechowski, Rocznik PTK 1912, s.
Oddział Miechowski, Rocznik PTK 1913, s. 206.
Oddział Miechowski, Rocznik PTK 1906-1916, s. 80.
„Ziemia”, 1911, nr 11, s. 175
„Ziemia” 1912, nr 16, s. 258
S. Lorentz, Przewodnik po muzeach i zbiorach w Polsce, Warszawa 1982, s. 232.
K. Staszewski, O działalności Muzeum Regionalnego PTTK w Miechowie od założenia do roku 1970, [w:] 60-lecie Muzeum regionalnego Ziemi Miechowskiej 1908-1968. Materiały z obchodów zorganizowanych przez Oddział PTTK w Miechowie, Miechów 1970.
S. Szymański, Muzea Polskiego towarzystwa Krajoznawczego 1906-1950, Warszawa 1990, s. 58-59.
http://muzeum.miechow.pl/
Na ilustracji: fotografie przedwojennej ekspozycji, źródło: Muzeum dawniej, Muzeum Ziemi Miechowskiej
[mw]
