Od drugiej połowy XIX wieku rodzina Branickich uczestniczyła w budowaniu kolekcji Gabinetu Zoologicznego przy Uniwersytecie Warszawskim. W związku z zagrożeniem wywiezienia gromadzonych zbiorów, od 1880 roku za namową kustosza Gabinetu, Władysława Taczanowskiego (1819-1890), Braniccy ograniczali dary dla Gabinetu na rzecz prywatnej kolekcji gromadzonej we Francji oraz w Warszawie. W 1887 roku, Ksawery Branicki (1864-1926) zainicjował działalność Muzeum Ornitologicznego hr. Branickich w pałacyku Frascati przy ul. Wiejskiej 6 w Warszawie (ob. Al. Na Skarpie 27). Głównym przedmiotem zainteresowań właściciela były okazy ornitologiczne, jednak w zbiorach znajdowały się także przykłady pozostałych gatunków fauny, a także flora i eksponaty przyrody nieożywionej. Kustoszem muzeum, przez cały okres jego działalności, był Jan Sztolcman (1854-1928).
Zbiory muzeum budowany były w oparciu o okazy przesyłane przez badaczy finansowanych przez Branickich. Należeli do nich m.in. Tomasz Barey (ok. 1860-1918), Benedykt Dybowski (1833-1930), Jan Kalinowski (1855-1941), Michał Jankowski (1842-1912). Kolekcja wzbogacana była także przez zakupy dokonywane przez Branickiego za granicą, m.in. w Paryżu, a także wymianę dubletów z muzeami w Niemczech, Francji czy Stanów Zjednoczonych. Ważnym, chociaż jednostkowym wydarzeniem było przekazanie depozytów kolekcji muszli i księgozbioru po Władysławie Lubomirskim (1824-1882) oraz zbioru chrząszczy Jana Wańkowicza (1835–1885). Kolekcję muzealną wzbogacały także sporadyczne, i w większości niewielkie ilościowo dary osób prywatnych.
Muzeum prowadziło ożywioną działalność naukową, obejmującą publikacje naukowe dotyczące poszczególnych gatunków i pojedynczych eksponatów znajdujących się w kolekcji oraz udostępnianie ich do badań. Brak informacji na temat prowadzonej działalności wydawniczej i ekspozycyjnej.
W 1917 roku Ksawery Branicki wyszedł z inicjatywą połączenia zbiorów Muzeum Ornitologicznego z kolekcją Gabinetu Zoologicznego UW. W 1919 roku zbiory obu instytucji stały się podstawą powołanego przez Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Narodowego Muzeum Przyrodniczego (które kolejno zmieniało nazwy na: Polskie Państwowe Muzeum Przyrodnicze oraz Państwowe Muzeum Zoologiczne). Siedzibą muzeum stał się budynek d. Gabinetu Zoologicznego przy ul. Krakowskie Przedmieście 26/28 (ob. Instytut Historyczny UW). W 1935 rok część zbiorów muzeum uległa zniszczeniu w wyniku pożaru, a dalsze straty przyniosły działania wojenne. Od 1936 roku Państwowe Muzeum Zoologiczne miało siedzibę w budynku przy ul. Wilczej 64. W 1953 roku włączone ono zostało w obręb Instytutu Zoologicznego Polskiej Akademii Nauk.
więcej na temat muzeum zob.:
Zbiory rzadkich zwierząt, Gazeta Świąteczna: wychodzi w Warszawie na każdą niedzielę 1889, r. 9, nr 441, s. 2
Adresy Warszawy na rok 1908, Druk. „Gazety Rolniczej”, G. Gebethner i Sp., Gebethner i Wolff, 1909
Brzęk Gabriel, aktualiz. i uzup. Jerzy Pawłowski i Tomasz Majewski, Historia zoologii w Polsce : do drugiej wojny światowej, Kraków: PAU 2007
Daszkiewicz Piotr, Iwan Dariusz, Straty wojenne Państwowego Muzeum Zoologicznego – raport Stanisława Feliksiaka (1906–1992), Pamięć i Sprawiedliwość: biuletyn Głównej Komisji Badania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu Instytutu Pamięci Narodowej, 2016, [nr] 1, s. 431-439
Domaniewski Janusz, Kilka słów o organizacji Muzeum Zoologicznego przy Muzeum Narodowym w Warszawie, Pamiętnik Fizyograficzny, 1917, T. 24, Dział Miscellanea, s. 6-9
Domaniewski Janusz, Jan Sztolcman 1854-1928, Prace Państwowego Muzeum Zoologicznego, t. 8, 1929, s. 23-48.
Dybowski Władysław, Kolekcyja gąbek z morza Ochockiego, k r. n, Wszechświat, 1884, t. 3, nr 11, s. 175
Fedorowicz Zygmunt, Feliksiak Stanisław, 150-lecie Gabinetu Zoologicznego w Warszawie (1818–1968), Memorabilia zoologia, 2016, nr 1
Kazubski Stanisław L., The History of the Museum and Institute of Zoology, PAS, Bulletin of the Museum and Institute of Zoology, No. 1, z. 1 (1996), s. 7-19, supplement to Annales Zoologici
Pawęski Franciszek, Polskie muzealnictwo przyrodnicze, Poznań: PWN, 1970
Sztolcman Jan, Wiadomości bieżące. Muzeum zoologiczne hr Branickich, Wszechświat, 1888, t. 7, nr 10, s. 159
Sztolcman Jan, Wiadomości bieżące. Muzeum zoologiczne hr Branickich, Wszechświat, 1888, t. 7, nr 25, s. 399
Sztolcman Jan, Muzeum zoologiczne hr Branickich Wszechświat, 1888, t. 7, nr 29, s. III
Sztolcman Jan, Muzeum zoologiczne we Frascati, w. b. Wszechświat, 1889, t. 8, nr 23, s. 372
Sztolcman Jan, Władysław Taczanowski Wszechświat, 1890, t. 9, nr 4, s. 50-53
Sztolcman Jan, Muzeum Branickich, w. b. Wszechświat, 1890, t. 9, nr 17, s. 271
Sztolcman Jan, Muzeum hr. Branickich, w. b Wszechświat, 1891, t. 10, nr 14, s. 223
Sztolcman Jan, Dwie kolekcyje ptaków, w. b. Wszechświat, 1892, t. 11, nr 52, s. 831
Sztolcman Jan, Muzeum Branickich, w. b Wszechświat, 1896, t. 15, nr, s. 190
Sztolcman Jan Nowości muzeum Branickich Wszechświat, 1897, t. 16, nr 22, s. 341-347
Sztolcman Jan, Aperçu historique concernant le Musée Polonais d’Histoire Naturelle, Prace Zoologiczne Polskiego Państwowego Muzeum Przyrodniczego, t. 1, 1921/22, z. 1, s. 1-8
Sztolcman Jan, Ksawery Branicki, Prace Zoologiczne Polskiego Państwowego Muzeum Przyrodniczego, t. 5, 1926, z. 4, s. 295-296
Taczanowski Władysław, Wiadomości bieżące. Kolekcyja ptaków z kraju Zakaspijskiego w gabinecie zoologicznym hr. Branickich, w. b. Wszechświat, 1889, t. 8, nr 48, s. 771-772
Wagner Antoni, Sprawozdanie dyrektora za r. 1919, 1920 i 1921/ 1922/ 1923/ 1924/ 1925 / 1926, Prace Zoologiczne Polskiego Państwowego Muzeum Przyrodniczego, t. 5, 1926, z. 4, s. 251-285
Wiśniewska Katarzyna, Kozłowski Paweł, The history of exhibitions organized by the Warsaw Zoological Museum, Bulletin of the Museum and Institute of Zoology PAS, (1996) No 1, 21-27
supplement to Annales Zoologici
Wójcik Zbigniew, Bibliografia polskiego muzealnictwa przyrodniczego, Warszawa: PTPNoZ, 2001
Na ilustracji tzw. Dom Loży Masońskiej, siedziba Muzeum Ornitologicznego hr. Branickich, znana obecnie jako Willa Pniewskiego, Al. Na Skarpie 27, zasób NAC,
źródło: https://audiovis.nac.gov.pl/obraz/26392/3881b57302b27d4ff517b3e9ad4e1083/
https://audiovis.nac.gov.pl/obraz/26394/3881b57302b27d4ff517b3e9ad4e1083/
[ato]
