Etnograf, muzealnik, społecznik, pedagog, znawca Kurpiowszczyzny.
Adam Chętnik wychował się w rodzinie pielęgnującej polskie tradycje, jego ojciec, z zawodu cieśla, był inicjatorem akcji społecznych, w co zaangażował także syna. Chętnik uczęszczał do szkoły w Nowogrodzie, następnie do gimnazjum w Łomży, a także samodzielnie dokształcał się szczególnie w dziedzinie literatury polskiej, historii i geografii. Naukę kontynuował na kursach Macierzy Polskiej w Warszawie, a w 1911 roku wyjechał do Petersburga, aby zdać konieczne egzaminy nauczycielskie. Pod wpływem redaktora “Zorzy”, Mieczysława Brzezińskiego, Chętnik zainteresował się kulturą ludową, która od tego czasu stała się najważniejszą dziedziną jego działalności.
Studiując w Warszawie i zagranicą Chętnik zapoznawał się z działalnością oświatową oraz muzealnictwem, nawiązał kontakty z Polskim Towarzystwem Krajoznawczym, wkrótce też, dzięki swojej działalności publicystycznej i naukowej, stał się członkiem Polskiej Akademii Umiejętności. Chętnik uczestniczył w życiu politycznym m.in. poprzez działalność w ruchu junackim (harcerstwie), będąc redaktorem czasopisma „Drużyna” (1912-1914), a także pracując jako poseł na Sejm II RP.
Pasje kolekcjonerskie Chętnika pojawiły się stosunkowo wcześnie, badacze wiążą je z wystawą w Łomży w 1898 roku, jednak sam Chętnik datuje ją na rok 1909, kiedy założył pierwszy inwentarz swojej kolekcji. Trzon jego zbiorów stanowiły obiekty etnograficzne oraz przyrodnicze, ważną dziedziną było także dokumentowanie tradycji Kurpiów, szczególnie zwyczajów, muzyki i tańców, dzięki czemu stał się jednym z pierwszych na terenie Polski muzealników łączących ochronę dziedzictwa materialnego i niematerialnego.
W 1926 roku otworzył wraz z żoną Zofią Muzeum Kurpiowskie w Nowogrodzie (pod egidą PTK), jednak skala obowiązków i praca naukowa prowadzona w Warszawie spowodowała, że przez kilka lat opiekę nad instytucją sprawowała głównie Zofia Chętnik. W latach 30. XX wieku Chętnik powrócił do Nowogrodu, zainicjował działalność Stacji Badań Naukowych Dorzecza Środkowej Narwi w Nowogrodzie. W czasie II wojny światowej zbiory muzeum zostały niemal doszczętnie zniszczone.
Po wojnie Chetnik przystąpił do odbudowy muzealnictwa na terenie powiatu łomżyńskiego inicjując działalność muzeum Północno-Mazowieckiego w Łomży, które od 1949 roku było zamiejscową placówką Muzeum Narodowego w Warszawie. W tym czasie badacz rozwijał nie tylko dział etnograficzny ale również bursztynnictwa, stając się jednym z najlepszych specjalistów w tej dziedzinie. W latach 1951-1958 pracował Muzeum Ziemi w Warszawie.
Po przejściu na emeryturę współpracował z zainicjowanym w latach 50. XX wieku Skansenem Kurpiowskim w Nowogrodzie, które obecnie nosi imię swojego pierwszego założyciela.
Więcej na temat Adama Chętnika zob:
Adam Chętnik (1885-1967): w 25-lecie śmierci, Ostrołęka : Wojewódzka Biblioteka Publiczna im. Wiktora Gomulickiego, 1992
Brodzicki Czesław red., 1987. Adam Chętnik-Kurp i Polak : materiały sesji popularno-naukowej w setną rocznicę urodzin doc. dr Adama Chętnika z dnia 19 października 1985 r. w Łomży, Łomża : TPZŁ
Chętnik Adam, 1964. Mój życiorys, „Polska Sztuka Ludowa”, r. 18, nr 3, s. 179
Chętnik Adam, 1992. Mój życiorys: fragmenty, Zeszyty Naukowe Ostrołęckiego Towarzystwa Naukowego, s. 211-213
Chętnik-Donatowicz Ewa, 2005. Zasługi Adama Chętnika w szerzeniu ideałów ‘swojszczyzny kurpiowskiej’, Zeszyty Naukowe Ostrołęckiego Towarzystwa Naukowego, s.165-172
Chętnik-Donatowicz Ewa, 2007. Zasługi Adama Chętnika w szerzeniu ideałów ‘swojszczyzny kurpiowskiej’, Zeszyty Naukowe Ostrołęckiego Towarzystwa Naukowego, t. 9, s.72-77
Parszewski Kazimierz K., 2009. Adam Chętnik : prekursor turystyki regionalnej na Kurpiowszczyźnie, W: Zeszyty Naukowe / Wyższa Szkoła Ekonomiczno-Społeczna w Ostrołęce. Nr 7 (2009), s. 65-70
Plucińska Dorota, 2015. Adam Chętnik, Józef Psarski – dwie wizje formowania tożsamości narodowej i lokalnej na Kurpiach, W: Warmińsko-Mazurski Kwartalnik Naukowy. Nauki Społeczne. 2084-1140. 2015, nr 2, s. 9-27
Fotografia pochodzi ze strony:
2015 – Rok Adama Chętnika w województwie podlaskim
http://www.4lomza.pl/index.php?wiad=36038
[ato]
