Sopot, 1913-1914, Muzeum kaszubsko-pomorskie

Jak pisano w sprawozdaniu za rok 1913 „Idea muzeum kaszubsko-pomorskiego powstała wśród młodokaszubów, gromadzących się wokół  dziennikarza i pisarza dr Aleksandra Majkowskiego (1876-1938) i pierwszy wyraz znalazła na łamach „Gryfa” (1908). Celem twórców muzeum było „zachować skarby, nagromadzone przez ojców, dla przyszłych pokoleń, i jednych i drugich łączyć pasmem tradycji. Dla nas – pisano – wszystkie te przejawy życia swojskiego , objawiające się w bądź to w obyczajach, strojach, budowie chat i świątyń, są fundamentem dla gmachu przyszłości, są tem, czem ziemia rodzinna dla drzewa”. Pierwszą próbą ukazania kultury materialnej Kaszubów była zorganizowana w 1911 r. w Kościerzynie Wystawa ludoznawcza kaszubsko-pomorska, jednak do utworzenia muzeum nie doszło ze względu na konieczność przeniesienia się redakcji „Gryfa” do Sopotu i braku „kierownika stałych zbiorów”.

Ponownie do idei muzeum odniesiono się w 1912 r. w czasie zjazdu młodokaszubów w Gdańsku, w tym też celu powołano komisję biblioteczno-muzealną. Pomimo trudności finansowych i nieprzyjaznej młodokaszubom atmosfery politycznej w 1912 r. komisja wynajęła lokal w Sopocie przy Seestrasse 28-1 (ob. Bohaterów Monte Cassino) i rozpoczęła gromadzenie zbiorów. Muzeum zostało otwarte na początku lipca 1913 r. Wystawa prezentowała zarówno zbiory zgromadzone przez Towarzystwo Młodokaszubów, jak również kolekcję prywatną Ignacego Belakowicza, urzędnika francuskiego z Indochin.  

Już w sierpniu 1913 r. zdecydowano o utworzeniu Towarzystwa muzeum kaszubsko-pomorskiego  i odłączeniu się od budzącego skrajne emocje Towarzystwa Młodokaszubów. W skład towarzystwa weszli dr. Majkowski, Leokadia Belakowiczówna, Augustyn Jankowski, ks. W. Wojciechowski.  Zbiory tworzone były poprzez zakupy oraz dzięki darowiznom i obejmowały przede wszystkim okazy kaszubskiego rzemiosła: przykłady kowalstwa, rzemiosła, kafle, przedmioty metalowe i szklane, artefakty archeologiczne, numizmaty, okazy przyrodnicze. W 1913 r. kolekcja muzealna obejmowała 363 okazy. Przy muzeum działała ponadto pracownia haftów kultywująca tradycyjne, kaszubskie wzornictwo. Muzeum  koncentrowało się tworzeniu zbiorów obejmujących okazy z zakresu etnografii i historii Kaszubów oraz gromadzeniu publikacji do biblioteki naukowej z czytelnią.

Kończąc sprawozdanie zapewniano „Muzeum kaszubsko-pomorskie jest jedyną naukową instytucją na Kaszubach, nie wkracza w sferę działania żadnej partii, a pragnie służyć wszystkim”. Już w 1914 r. Majkowski zwracał uwagę na konieczność zapewnienia muzeum stałej siedziby: „Obecnie zbiory i biblioteka mieszczą się w ubikacyach, wynajętych u niemca, na którego hakatyzm i władze całą siłą nacisk wywierają w celu wypowiedzenia mieszkania. Niestety, może nadejść ta chwilą, kiedy Muzeum znajdzie się bez przytułku”. Z tego względu towarzystwo podjęło starania o zakup dworu Przebendowskich w Sopocie, kierując odezwę m.in. do czytelników czasopisma „Świat”. Do realizacji tego zamierzenia nie doszło. Muzeum przestało istnieć w 1914 r.

Więcej na temat muzeum:

•  Chwalewik Edward, Zbiory polskie, Tom II, Krajowa Agencja Wydawnicza, Kraków 1991, s. 202-203.
• Majkowski Aleksander, Muzeum kaszubsko-pomorskie, “Świat”, nr 17, 1914, s. 8-9
• Winnicka Marlena, Patriotyczna działalność wybranych propagatorów kultury kaszubskiej, Ars inter Culturas 2014, nr 3, s. 192.
• Sprawozdanie Muzeum Kaszubsko-pomorskiego w Sopocie za rok 1913 Rozwój. Dziennik polityczny, przemysłowy, ekonomiczny, społeczny i literacki, illustrowany, 1914, r. 17, nr 164, s. 2
• Sprawozdanie Muzeum Kaszubsko-pomorskiego w Sopocie za rok 1914 Rozwój. Dziennik polityczny, przemysłowy, ekonomiczny, społeczny i literacki, illustrowany, 1914, r. 17, nr 165, s. 2

[eb/ato]