Towarzystwo Opieki nad Zabytkami Przeszłości zostało utworzone w 1906 roku. W 1911 roku na rzecz towarzystwa zakupiono Kamienicę Baryczków, która od 1912 roku stała się jego siedzibą. W 1911 roku Zarząd Towarzystwa zdecydował się na organizację retrospektywnych wystaw czasowych. Pierwszą z nich była ekspozycja „Stara Warszawa”, urządzona jeszcze w salach Ratusza miejskiego na placu Teatralnym. Kolejne to „Wystawa miniatur, polskich tkanin i haftów” (1912), „Wystawa ceramiki i szkła polskiego” (1913), „Wystawa starych rycin polskich ze zbiorów Dominika Witke-Jeżewskiego” i „Wystawa architektury polskiej” (1914), „Wystawa Ubiory w Polsce” (1915), ekspozycja „Siedziby królewskie w Warszawie : Zamek, Łazienki” (1916), „Portret kobiecy XVIII wieku” oraz „Sto pięćdziesiąt lat malarstwa polskiego w szkicach” (1917).
Wystawa Architektury polskiej „Wieś i miasteczko” została urządzona w siedzibie Towarzystwa, a jej celem była prezentacja typowej zabudowy polskich wsi i małych miast. Na potrzeby ekspozycji zgromadzono bogaty materiał fotograficzny, ilustrujący przede wszystkim najbardziej podatne na zniszczenie zabytki architektury drewnianej. Fotografie te zostały wykorzystane w specjalnym wydawnictwie pt. „Wieś i Miasteczko“, opublikowanym w 1915 roku.
Jak pisano w publikacji: „Wystawa Architektury Polskiej, urządzona w 1915 r. staraniem Koła Architektów i Towarzystwa Opieki nad Zabytkami Przeszłości w Warszawie, mogła wywierać swój wpływ bezpośredni na artystów tworzących i publiczność na piękno wrażliwą tylko przez czas swego trwania, wpływ więc z natury rzeczy chwilowy i przemijający. Jednak pobieżne bodaj zaznajomienie się z bogactwem i wartością artystyczną zebranego na wystawie materyału wywoływało zarówno w artystach jak i miłośnikach sztuki ojczystej potrzebę utrwalenia tych wrażeń, potrzebę możliwie stałego obcowania z tą skarbnicą tylowiekowej twórczości narodowej, promieniującej przedziwną siłą tężyzny życiowej. Pod wpływem tego pragnienia, odczuwanego żywo i powszechnie, zrodziła się myśl o podjęciu wydawnictwa, w którem całkowity możliwie plon wystawy mógłby istnieć w dalszym ciągu i docierać do najdalszych zakątków ziemi polskiej, uświadamiając ciągle i wszędzie, z czego powstała i ku czemu dąży architektura polska”.
Wystawa Architektury Polskiej “Wieś i Miasteczko” : urządzona staraniem Koła Architektów Tow. Opieki nad Zabytkami i C.K.O., otwarta od 10 r. do 6 w. w Kamienicy Baryczków Stare Miasto No 32, Warszawa : Wyd. Tow. Opieki nad Zabytkami Przeszłości, [1915], plakat, zez zbiorów Biblioteki Narodowej POLONA
Więcej na temat wystaw TOnZP:
- Stanisława Sawicka, Wystawy Towarzystwa Opieki nad Zabytkami Przeszłości, Ochrona Zabytków 1958, nr 3-4 (42-43), s. 171-176
- Wieś i miasteczko, Seria: Materyały do Architektury Polskiej, Warszawa : Gebethner i Wolf, 1916
[ato]
