W 1880 roku rozpoczęło swoją działalność Bydgoskie Towarzystwo Historyczne (Historische Verein zu Bromberg), które przekształciło się w 1888 r. w Towarzystwo Historyczne Obwodu Noteckiego (Historische Verein für Netzedistrikt). Celem Towarzystwa było badanie i dokumentowanie dziejów regionu. Tworzona przy okazji prowadzonych badań kolekcja rozrastała się dzięki ofiarności członków Towarzystwa oraz darów, które gromadzono w jednej z sal Królewskiego Gimnazjum, będącego siedzibą Towarzystwa. Jednym z inicjatorów i czołowych działaczy Towarzystwa był Erich Schmidt (1861-1911), pedagog i wybitny badacz regionu.

Zbiory muzealne udostępnione zostały 30 listopada 1890 roku szerszej publiczności na chórze dawnego kościoła klarysek, pełniącego wówczas funkcję remizy strażackiej. Za tę datę uznaje się początek istnienia muzeum, chociaż nie miało ono charakteru instytucjonalnego. Początkowo Towarzystwo zbierało zabytki archeologiczne m.in: skamieniałości, kości zwierzęce, artefakty związane z najstarszymi dziejami człowieka. Wśród odkryć dokonanych przez członków Towarzystwa znalazły się groby skrzynkowo-kamienne w okolicach Nakła, cmentarzyska w Zamczysku i koło Fordonu, skarb 2 tys. monet ze Żnina. W 1916 roku zgromadzone zbiory obejmowały około 10 000 eksponatów. W kolekcji znajdowały się również pamiątki historyczne i artefakty związane z Bydgoszczą, militaria, zbiory afrykańskie oraz przyrodnicze.

W 1902 roku rozpoczęło swoja działalność Niemieckie Towarzystwo Sztuki i Nauki w Bydgoszczy (Deutsche Gesellschaft für Kunst und Wissenschaft zu Bromberg), do którego struktur  jako dział historyczny włączono Towarzystwo Obwodu Noteckiego. Pierwsze wzmianki o konieczności stworzenia publicznego muzeum pojawiły się w 1911 roku, podjęto również działania mające na celu powołanie takiej instytucji. Od 1914 roku funkcję opiekuna zbiorów pełnił Konrad Kothe, bydgoszczanin, z wykształcenia przyrodnik. W tym też roku podjęto debatę nad projektem muzeum. W 1915 roku rozpoczęto publiczną zbiórkę przedmiotów na poczet przyszłej kolekcji. W zbiorach znajdowały się  m.in. numizmaty, zabytki archeologiczne, zabytki historyczne, rzemiosło artystyczne, obrazy i rysunki oraz książki.

Prace nad utworzeniem muzeum przerwały działania wojenne oraz ich zakończenie. Informacja o przyłączeniu Bydgoszczy do Polski spowodowała wywóz najcenniejszych eksponatów do Berlina i włączenie ich do kolekcji Museum für Volkerkunde (1919). Pozostawione w Bydgoszczy okazy stały się podwaliną zbiorów Muzeum Miejskiego, które zostało założone w 1923 roku.

Królewskie Gimnazjum im. Fryderyka Wilhelma w Bydgoszczy, pocztówka, ok. 1915-1917, źródło: Fotopolska

Więcej na temat muzeum zob. m.in.

  • Hojka Z., 80 lat Muzeum Okręgowego im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy, Muzealnictwo T. 36, 1994,  s.23-27
  • Witold Garbaczewski, Zbiór numizmatyczny Towarzystwa Historycznego Obwodu Nadnoteckiego Bydgoszczy, w: Kronika Bydgoska T.29., 2007, s.269-280
  • Hojka Z., Muzeum w Bydgoszczy. Dzieje i zbiory., Bydgoszcz 2008, T. I Od kościoła Klarysek po Wyspę Młyńską. Muzeum w Bydgoszczy 1923-2008, red. M.F. Woźniak
  • Muzeum w Bydgoszczy 1923-2008. Katalog wystawy. Bydgoszcz 2008, T.II Od kościoła Klarysek po Wyspę Młyńską, Muzeum w Bydgoszczy 1923-2008, red. M.F. Woźniak, kurator; B. Chojnacka
  • Hojka Z., Zarys dziejów, w: Informator o Muzeum. Dzieje, zbiory, działalność., pod red. M. F. Woźniaka, Bydgoszcz 2010, s. 9
  • 95 lat Muzeum w Bydgoszczy. Nabytki. red. D. Sójkowska, M.  F. Woźniak, Bydgoszcz: 2018

[akj]

Print Friendly, PDF & Email

Aldona Tołysz

Wykonawczyni projektu. Absolwentka Wydziału Sztuk Pięknych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu (specjalizacje: Muzealnictwo, Konserwatorstwo), tytuł doktora nauk humanistycznych w dyscyplinie nauk o sztuce uzyskała na Wydziale Sztuk Pięknych UMK w Toruniu za rozprawę pt. Muzeum wobec rzeczywistości artystycznej XX wieku. Zbiory muzeów narodowych w Polsce, Czechach i na Słowacji. W ramach projektu prowadzi kwerendy dotyczące regionu historycznego Mazowsza. Koordynuje prace nad wydawnictwami przewidzianymi w ramach projektu.

Dodaj komentarz