Inicjatorem budowy rotundy przy ul. Oboźnej (potocznie na Dynasach) w Warszawie był dr Henryk Lgocki (1861-1917), krakowski prawnik, amator i kolekcjoner okazów entomologicznych, właściciel rotundy w Częstochowie oraz kilku obrazów panoramowych. Warszawska Panorama została zaprojektowana przez Karola Kozłowskiego (1847-1902) i wybudowana w 1896 roku na działce należącej do Marii ks. Światopełk-Czetwertyńska (hip. 2779 AB).
Pierwszą prezentowaną tam pracą była “Panorama Tatr”autorstwa Stanisława Janowskiego, Antoniego Piotrowskiego i niemieckiego malarza Ludwiga Bollera przy udziale A. Kotowicza, K. Mańkowskiego, S. Radziejowskiego M. Wańkie, K. Żelechowskiego, E, Jasińskiego, T. Axentowicza. Przedstawiała widok z Miedzianego (szczyt północno-wschodniej grani Szpiglasowego Wierchu) z umieszczonymi na pierwszym planie postaciami m.in. T. Chałubińskiego, W. Gersona, S. Witkiewicza, ks. J. Stolarczyka, Jana Krzeptowskiego-Sabały. Obraz miał wysokość 16 m i długość 115 m, a jego inicjatorem był dr Henryk Lgocki (1894). Początkowo praca eksponowana była w Monachium, gdzie została namalowana, następnie w Warszawie, gdzie nie cieszyła się dużą popularnością. Losy obrazu nie są znane. W 1897 roku w rotundzie prezentowano obraz Jana “Styki Męczeństwo chrześcijan w cyrku Nerona”, a w 1902 roku “Trzy dni Zbawiciela” tego samego artysty.
W 1910 roku budynek został zaadaptowany na potrzeby teatru z salą przeznaczoną na 1300 widzów. W 1913 roku budynek stał się siedzibą Teatru Żydowskiego założonego i kierowanego przez Ester Rachel Kamińską (1870-1925), aktorkę i “matkę teatru żydowskiego”. W teatrze tym debiutowała jej córka, Ida Kamińska (1899-1980) aktorka, reżyserka, od 1926 roku dyrektorka teatru Warszawer Idiszer Kunstteater.
W 1937 roku budynek rotundy został przebudowany na garaż i warsztaty naprawcze Chevroleta. W czasie wojny rotunda została zniszczona. Po wojnie w przyziemiu znajdowały się magazyny Teatru Polskiego. Obecnie pozostałości budynku są nieużytkowane.
Więcej na temat rotundy zob. m.in.:
Najnowszy Przewodnik po Warszawie, Warszawa 1903; s. 10
Z. Leśnicki Panorama europejska jako fenomen kulturowy oraz historia ośmiu panoram polskich, Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 1999;
Panorama Tatr, Wikipedia (https://pl.wikipedia.org/wiki/Panorama_Tatr: dostęp 4.01.2019);
Blog Warszawy historia ukryta (https://whu.org.pl/2015/11/01/obozna-tatry-w-rotundzie: dostęp 4.01.2019)
Na ilustracji budynek rotundy, źródło: Warszawy Historia Ukryta, Rotunda na Dynasach
[tfr]
