W 1908 roku w Częstochowie powstał Oddział regionalny Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego (PTK). Jego założycielem został lekarz i działacz społeczny Władysław Biegański (1857-1917). W tym samym roku Towarzystwo przejęło darów od Komitetu Organizacyjnego Krajowej Wystawy Przemysłowo-Rolniczej i poszczególnych jej wystawców. Oprócz eksponatów otrzymano również gabloty, co ułatwiło organizację muzeum. Zarząd zajął się zapoczątkowaniem własnych zbiorów, a mianowicie: Założeniem biblioteki, posiadającej 48 tomów oraz założeniem muzeum, do którego Oddział otrzymał w darze od Komitetu Wystawy i pojedynczych wystawców pewną ilość gablotek i kilkanaście map okazów geologicznych.
Dwa lata później dla zbiorów i biblioteki wynajęto salę w prywatnej szkole średniej G. Kośmińskiego przy ul. Teatralnej 7 (ob. al. Wolności i ul. Kościuszki). Kustoszem i projektodawcą muzeum był inż. A. Świętochowski. W końcu 1911 roku Zarząd Oddziału przystąpił do reorganizacji Muzeum. Komitet postanowił powiększyć zbiory przyrodnicze, utworzyć osobny dział obrazujący przemysł miejscowy i zebrać fundusze na pomieszczenie zbiorów w innym, obszerniejszym lokalu. W 1912 roku muzeum zostało udostępnione dla zwiedzających. W 1913 roku placówkę przeniesiono do domu Towarzystwa Dobroczynności przy ul. Jasnogórskiej. Od 1914 roku funkcję kustosza pełnił nauczyciel miejscowego gimnazjum Wacław Płodowski.
Działania zbrojne w czasie I wojny światowej oraz brak zainteresowania zbiorami ze strony środowiska sprawiły, że prace uległy zahamowaniu.W tym czasie do zbiorów trafiła m.in. kolekcja 300 okazów mineralogicznych Wacława Chrzanowska oraz zbiory ornitologiczne i entomologiczne oraz przyrządy fizyczne szkoły handlowej. W 1916 r. Powstał dział związany z pamiątkami I wojny światowej.
W 1932 roku podjęto próbę utworzenia miejskiego muzeum w Częstochowie. Obecnie w mieście działa Muzeum Częstochowskie, otwarte w 1967 roku, jednak będące bezpośrednim kontynuatorem muzealnej spuścizny miasta.
Więcej na temat muzeum zob. m.in.
Oddział Częstochowski, Rocznik PTK 1908, s. 117.
Oddział Częstochowski, Rocznik PTK 1909, s. 93.
Oddział Częstochowski, Rocznik PTK, 1910, s. 121.
Oddział Częstochowski, Rocznik PTK 1911, s. 115.
„Ziemia” 1912, nr 4, s. 63.
„Ziemia” 1913, nr 21, s. 355.
„Ziemia” 1913, nr 42, s. 690.
„Ziemia” 1914, nr 9, s. 143.
Oddział Częstochowski, Sprawozdanie za rok 1914-1916, Rocznik PTK 1906-1916, s. 64.
M. Treter, Muzea współczesne. Studjum muzeologiczne. Początki, rodzaje, istota i organizacja muzeów. Publiczne zbiory muzealne w Polsce i przyszły ich rozwój, Kijów 1917, s. 43.
S. Szymański, Muzea Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego, Warszawa 1990, s. 43-44.
A.Jaśkiewicz, Muzeum w Częstochowie w latach 1905-1960, Rocznik Muzeum Okręgowego w Częstochowie 1993, T. 6,
D. Złotkowski, Wystawa przemysłu i Rolnictwa w Częstochowie w 1909 roku w świetle prasy polskiej, Częstochowa 2009.
Ulica Teatralna, obecnie Aleja Wolności, widok od strony Alei Najświętszej Maryi Panny, po prawej Dom Kohna, ok. 1910, źródło: Częstochowa Wczoraj i dziś
[mw]
