Oddział PTK w Lublinie powstał 20 stycznia 1908, niespełna rok później podjęto próbę stworzenia kolekcji muzealnej. Projekty z 1909 roku obejmowały przede wszystkim założenie własnego muzeum i w tym celu Oddział zamierza rozesłać kwestionariusz w mieście i okolicy do osób, które mogłyby i zechciały ofiarować odpowiednie okazy. Pod koniec 1909 roku Zarząd nawiązał współpracę z istniejącym przy miejscowym Towarzystwie Rolniczym muzeum etnograficznym, aby zdobyć miejsce dla swych zbiorów, “o ile te się nagromadzą”. W dalszym ciągu Zarząd rozsyłał do rozmaitych miejscowości Gub. Lubelskiej kwestionariusz, opracowany przez specjalna komisję.
W ostatnich dniach 1910 roku powołano sekcję muzealną i zapoczątkowano gromadzenie zbiorów muzealnych i bibliotecznych. Dzięki decyzji Rady Opiekuńczej Szkoły Handlowej, od 1 października 1910 roku Oddział otrzymał bezpłatny lokal w siedzibie szkoły przy ul. Niecałej 14.
Zarząd powziął zamiar zaopiekowania się Muzeum należącym do Towarzystwa Rolniczego i Higienicznego w Lublinie, ponieważ dość znaczne zbiory tych społecznych organizacji, były w zaniedbaniu i prawie niedostępne dla publiczności. Rozpoczęły się długie pertraktacje Zarządu Oddziału z Towarzystwem Rolniczym. W końcu dzięki długim zabiegom Henryka Wiercińskiego i pomocy Radcy Towarzystwa Rolniczego Maksymiliana Dobrskiego, Zarządowi udało się pozyskać prawo do roztoczenia opieki nad zbiorami oraz prawo umieszczenia w lokalu Muzeum zbiorów Towarzystwa Krajoznawczego.
W kwietniu 1911 rozpoczęto porządkowanie zbiorów aby otworzyć je dla publiczności, Zarząd poczynił kroki powiększenia zbiorów. W ciągu roku Oddział pozyskał kilka darów oraz propozycję zaofiarowania kilku cenniejszych kolekcji. W 1912 roku przewodniczącą Muzeum została F. Olszewska, sekretarzem Z. Boczyńska;
Do zbiorów przybyło 188 numerów, p. A. Rostworowski złożył do depozytu kolekcję 62 okazy ornitologiczne. W zbiorze znajdowały się m.in. kolekcja numizmatyczna, archeologia przedhistoryczna, zbiór pisanek, wyrobów koszykarskich, modeli chat, warsztat tkacki, przedmioty z dziedziny etnografii miejscowej.
W 1914 roku komisja muzealna pracowała nad sporządzeniem katalogu zbiorów. Dzięki staraniom Zarządu powstała komisja do spraw muzealnych, składająca się z przedstawicieli Towarzystw: Rolniczego, Higienicznego i Krajoznawczego. W tym samym roku podjęto współpracę z Towarzystwem Muzeum Lubelskiego.
Więcej na temat muzeum zob. m.in.:
Rocznik Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego 1908, s. 137
Rocznik Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego 1909, s. 126
Rocznik Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego 1910, s. 157
Rocznik Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego 1911, s. 157-158
Rocznik Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego 1912, s. 110
“Ziemia” 1913, nr 14, s. 217
“Ziemia” 1914, nr 44, s. 722-723
M. Treter, Muzea współczesne. Studjum muzeologiczne. Początki, rodzaje, istota i organizacja muzeów. Publiczne zbiory muzealne w Polsce i przyszły ich rozwój, Kijów 1917, s. 44.
S. Szymański, Muzea Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego 1906-1950, Warszawa 1990, s. 52.
Lublin, ul. Bernardyńska 14 (Niecała 14). Zespół Szkół Ekonomicznych im. A. i J. Vetterów, ok. 1919, pocztówka, ze zbiorów Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Lublinie
[mw]
