Towarzystwo Opieki nad Zabytkami Przeszłości zostało założone w Warszawie w 1906 roku. Pierwszą siedzibą Towarzystwa było Muzeum Przemysłu i Rolnictwa przy ul. Krakowskie Przedmieście, następnie redakcje czasopism, kamienica przy ul. Nowy Świat. W 1911 roku Towarzystwo nabyło Kamienicę Baryczków na Rynku Starego Miasta i przystąpiło do jej remontu. Pierwszą ekspozycją zorganizowaną w nowej siedzibie była „Wystawa miniatur, polskich tkanin i haftów” (czerwiec-lipiec 1912).
„W komnatach kamienicy Baryczków zgromadzono odrębne światy: stanisławowski, napoleoński, romantyczny i w niewielkich ilościach barokowy. A chociaż wystawa nie była olbrzymią, mówiła dużo, przyjrzenie się zaś rzeczywistym twarzom tylu postaci o znanej powadze imienia lub nieznanej potędze typu, sprawia wrażenie niezatarte”, pisał reporter „Biesiady Literackiej”.
Do organizacji wystawy przyczynili się prezes TOnZP Edward hr. Krasiński, sekretarz i kustosz Towarzystwa Kazimierz Broniewski, a także Alfred Lauterbach, prof. Trojanowski, Czesław Jankowski, „malarz i znawca p. [Bronisław] Gembarzewski i dwaj znani starożytnicy warszawscy pp. [Gustaw Soubise] Bisier i [Antoni Jan] Strzałecki. Przyczyniły się również pilnie do ukończenia dzieła panie Zuzanna Rabska i Zofia Stefańska”.
Ekspozycję podzielono na kilka działów:
– Iluminacye (miniatury i inicjały z ksiąg średniowiecznych, 25 szt.)
– Miniaturzyści polscy i w Polsce pracujący (miniatury, 163 szt.)
– Miniatury małe i portrety (w tym działy do roku 1700; od roku 1700 do 1750; od roku 1750 do roku 1794; od roku 794 do roku 1830; od roku 1830 do roku 1850; ok. 1000 szt.)
– Emalie (53 szt.)
– Sylwetki (70 szt.)
– Płaskorzeźby (43 szt.)
– Tabakierki, puzderka, brosze, medaliony, pierścionki (72 sz.)
– Tkaniny i Hafty (w tym dział tkanin, haftów, pasów, wachlarzy, 277 szt.)
Najpokaźniejszym działem był zbiór miniatur, w którym wyszczególniono kolekcję Ks. Druckiego-Lubeckiego, Karola hr. Raczyńskiego, Marii hr. Branickiej, p. Soubise-Bisiera. Określenie „niewielki” trafne było zatem raczej do rozmiarów prezentowanych obiektów niż do ilości eksponatów. „Nadmienimy tylko – pisano w czasopiśmie świat – że w wystawie biorą udział prawie wszyscy znani u nas kolekcyoniści, zbiory ordynackie hr. Krasińskich i Zamoyskich, starożytnicy, oraz właściciele rozsianych po kraju pamiątek rodzinnych”.
Na okoliczność wystawy wydano katalog oraz pamiętnik, zawierający oprócz ilustracji także teksty poświęcone poszczególnym dziedzinom.
Więcej na temat wystawy TOnZP, zob.:
Katalog wystawy miniatur, polskich tkanin i haftów urządzonej przez Towarzystwo Opieki nad Zabytkami Przeszłości, [Warszawa: 1912]
Pamiętnik wystawy miniatur, oraz tkanin i haftów, urządzonej w domu własnym w Warszawie przez Towarzystwo Opieki nad Zabytkami Przeszłości w czerwcu i lipcu 1912 roku, Warszawa: nakł. Tow. Opieki nad Zab. Przeszł. 1912
kustosz, Wystawa miniatur, Biesiada Literacka: Pismo literacko-polityczne illustrowane, 1912, t. 72, nr 37 (1914), s. 205, nr 38 (1915) s. 225
A. Br., Wystawa starożytności w starej kamienicy, Świat pismo tygodniowe ilustrowane 1912, rok 7, nr 24, s. 3-5
Stanisława Sawicka, Wystawy Towarzystwa Opieki nad Zabytkami Przeszłości, Ochrona Zabytków, 1958, 11/3-4 (42-43), s. 171-176
Stulecie Towarzystwa Opieki nad Zabytkami Przeszłości : 1906-2006 : Towarzystwo Opieki nad Zabytkami Przeszłości 1906-1944 : Towarzystwo Opieki nad Zabytkami działające od 1974 roku
Pamiętnik wystawy miniatur, oraz tkanin i haftów, urządzonej w domu własnym w Warszawie przez Towarzystwo Opieki nad Zabytkami Przeszłości w czerwcu i lipcu 1912 roku, Warszawa: nakł. Tow. Opieki nad Zab. Przeszł. 1912, tablica II
[ato]
