Pierwszą polską wystawą poruszającą wątki teatralne, była Wystawa Muzyczna, zorganizowana w 1888 roku, jednak ekspozycja całkowicie poświęcona teatrowi zorganizowana została dopiero w 1902 roku, dzięki staraniom wiceprezesa Warszawskiego Towarzystwa Dobroczynności, Leona Papieskiego (1859-1917).
Wystawa teatralna zorganizowana została w grudniu 1902 roku w Salach Ratusza w Warszawie i „na ogół jest bardzo interesująca i malownicza”, jak pisał recenzent w „Tygodniku Ilustrowanym”. Jej organizacja budziła wiele wątpliwości – jak pisano w „Przeglądzie Tygodniowym”: „[…] sądziliśmy, że wystawa obecna wypadnie poważnie i w ramach możliwości stanie na wysokości zadania. Przypuszczenia nasze nie ziściły się niestety, gdyż wystawa która zawiera […] bardzo wiele rzeczy ciekawych, urządzona jest bez wszelkiego planu […] dla szerszej publiczności nic pouczającego, ani nawet interesującego nie zawiera”. W ocenie recenzenta były jednak i dobre strony wystawy, bowiem „Jeden-jedyny „Teatr Ludowy” pojął należycie cel wystawy i dał nam wprawdzie bardzo mało fotografii wyobrażających aktorów tego teatru w rozmaitych rolach, lecz za to wystawił cykl zdjęć z wystawionych w tym teatrze sztuk”.
Założeniem wystawy była prezentacja w układzie retrospektywnym rozwoju teatru polskiego, jednak względy praktyczne (brak odzewu niektórych posiadaczy zbiorów) doprowadziły do znacznych luk w poszczególnych działach. Historia teatru polskiego ukazana była od XVI wieku do współczesności w kilku blokach tematycznych:
– Opera i Dramat / Sala Główna/ dekoracje teatralne, portrety i pamiątki aktorek, aktorów, pracowników i dobrodziejów; Zbiory Warszawskiego Towarzystwa Muzycznego – portrety, autografy, dawne wydawnictwa, pamiątki po Stanisławie Moniuszce; Rękopisy i druki – najstarsze polskie utwory dramatyczne, gablota z medalami
– Balet – fotografie artystek i artystów, zbiorowe
– Dział choreograficzno-techniczny – sceny baletowe, ćwiczenia
– Dział przedmiotów technicznych – modele maszyn, kostiumy
– Dział pamiątkowy – kartony pamiątkowe i jubileuszowe
– Portrety olejne, pastele i kartony kredkowe, rzeźby
– Sala Hr. Berga / sztandarowa/ – kostiumy, rekwizyty, dekoracje sceniczne
Wśród wypożyczających swoje zbiory znalazło się Warszawskie Towarzystwo Muzyczne, Biblioteka Radziwiłłów w Nieświeżu, Biblioteka Jagiellońska oraz osoby prywatne: prezes Towarzystwa Władysław Zahorowski (pamiątki po Moniuszce), krytyk i historyk muzyki Aleksander Poliński (utwory muzyczne), historyk literatury Józef Kallenbach (literatura muzyczna), hr. Konstanty Borel-Plater (książki, rękopisy). Okazy prezentowano na ekranach (fotografie) i w gablotach, portrety i afisze na ścianach. Jak pisał recenzent „Tygodnika Ilustrowanego”: „Artystki i artyści dramatyczni reprezentowani są na wystawie najliczniej i nie tylko warszawscy; lwowscy i krakowscy nie dali się ubiedz swoim tutejszym kolegom”. Wśród nich znalazły się pamiątki po Anieli Aszpergerowej, Helenie Modrzejewskiej, Janie Królikowskim czy Józefie Rychterze, by wymienić najbardziej znane postaci.
Nie obyło się bez działań natury komercyjnej – na wystawie zaprezentowano pokaz i sprzedaż gorsetów, które, jak pisał recenzent „Przeglądu Tygodniowego”: „przecież nic z teatrem wspólnego nie mają – absolutnie pojąć nie jesteśmy w stanie”. Ponadto organizowano pokazy kinematograficzne, które „zabierały czas publiczności” i „odciągały od wystawy”.
Więcej na temat pierwszej Wystawy teatralnej w Warszawie zob. m.in.
Katalog wystawy teatralnej w Warszawie, Warszawa: Druk Kaniewski i Wacławowicz 1902, zasób: Mazowiecka Biblioteka Cyfrowa
Wystawa teatralna w Warszawie, Przegląd Tygodniowy Życia Społecznego, Literatury i Sztuk Pięknych , 1902, nr 51, s. 631-632
W.: Wystawa Teatralna, Tygodnik Ilustrowany, 1902, nr 52, s. 1031-1034
Agnieszka Koecher-Hensel, Wystawa teatralna, Encyklopedia Teatru Polskiego
Stanisław Marczak-Oborski, Wystawa teatralna – dawniej i dziś, „Pamiętnik Teatralny” 1956, z. 2-3;
Stanisław Marczak-Oborski, Wystawy teatralne w Polsce 1888–1955, [w:] tenże, Obszary teatru, Wrocław 1986;
Fotografie zamieszczone w: Tygodniku Ilustrowanym, 1902, nr 52, zasób Biblioteki Cyfrowej UŁ
[ato]
