Muzeum Ziemi Suwalskiej

opis skrócony

Muzeum Ziemi Suwalskiej utworzono w 1909 r. z inicjatywy Stanisława Karola Lineburga w ramach działalności założonego w 1908 r. Oddziału Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego w Suwałkach. Muzeum gromadziło przede wszystkim stare druki i dokumenty, militaria, rzemiosło, numizmaty. W czasie I wojny światowej zbiory zostały wywiezione do Rosji, w 1922 r. zostały rewindykowane na mocy Traktatu Ryskiego (kolekcja Lineburga), zniszczone w czasie II wojny światowej.


Kalendarium:

1907: - idea utworzenia muzeum Jana Bijejko

1908-03-17: - propozycja utworzenia Muzeum Ziemi Suwalskiej w Szkole Handlowej

1908-10-17: - gromadzeniem zbiorów przez Oddział Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego w Suwałkach

1909-06-20: - otwarcie Muzeum Ziemi Suwalskiej w Szkole Handlowej

1913-06-21: - otwarcie ekspozycji muzeum w nowej lokalizacji

1915: - ewakuacja zbiorów do Rosji

1922: - rewindykacja zbiorów do Warszawy


zmiany w nazwach:

misja:

zakres terytorialny:

opis instytucji:

Pierwsze próby utworzenia muzeum w Suwałkach pojawiły się na początku XX w.  W lipcu 1907 r. Jan Bijejko na łamach „Tygodnika Suwalskiego” wyszedł z propozycją utworzenia instytucji, która wzorem państw zachodnich, przyczyniłaby się do rozwoju “szkolnictwa, samouctwa, wreszcie naszego rolnictwa, przemysłu i handlu”. Autor zaapelowało o przekazywanie darów o charakterze przyrodniczym, etnograficznym i dokumentacyjnym.  Pomysł podjął Robert Kunicki, który w 17 VI 1908 r. na uroczystości zakończenia roku szkolnego w Szkole Handlowej, zachęcał do utworzenia przy szkole muzeum obejmującego kilka działów:  przyrodniczy, przemysłu krajowego, etnograficznego, historycznego i archeologiczny, geograficzno-topograficzny i statystyczny oraz księgozbiór.  Do organizacji muzeum włączyło się Polskie Towarzystwo Krajoznawcze, które na zebraniu 17 X 1908 r. podjęto uchwałę o gromadzeniu i zorganizowaniu Muzeum w budynku Szkoły Handlowej. Powołano 10-osobowy komitet złożony z ludzi zamieszkałych w różnych stronach guberni, a na łamach „Tygodnika Suwalskiego” i ulotkach opublikowano apel o przekazywanie darów dla muzeum.
Otwarcie Muzeum Ziemi Suwalskiej nastąpiło 20 VI 1909 r., podczas uroczystości rozdania matur w Szkole Handlowej. Ze względu na wzrost kolekcji zdecydowano się na adaptację na potrzeby muzeum sali szkolnej (1910).  Jak pisano: „Biedne ono jeszcze, skromne, ale dla ciekawych przedstawia już trochę materiału do zaznajomienia się z naszą przeszłością”; „Kierownicy cieszyli się swojem dziecięciem, a tłumy zwiedzały wystawę, która dała około 100 rb. Na gabloty”. Ekspozycję czynną od 19 VI zamknięto po dwóch miesiącach, ze względu na złe warunki lokalowe. W 1911 r. zarząd Towarzystwa podjął decyzję o wynajęciu na potrzeby muzeum większego lokalu i zamówieniu gablot muzealnych. Ze względu na brak wyraźnych postępów w organizacji muzeum i katalogowaniu zbiorów 8 VI 1913 r. wybrano komitet do pilnowania porządku w muzeum. Tworzyli go: Piotr Chrostek, Franciszek Cichecki, Maria Górnicka, Maria Jaroszewiczowa, Maria Jelska, Czesław Przybyszewski, Andrzej Talko-Hryncewicz, Antoni Rajkowski i Henryk Rodziewicz. Od 1 VII 1912 r. na potrzeby muzeum wynajmowano sześć pokoi w domu Zendera Gliksztejna, przystąpiono również do przygotowywania stałej ekspozycji. Została ona otwarta 21 VI 1913 r.
Po kontroli muzeum przez Suwalski Komitet Gubernialny do Spraw Stowarzyszeń (15 I 1914 r.) stwierdzono, iż zgromadzone przedmioty nie są związane z krajoznawczym charakterem Towarzystwa i jego celami statutowymi. Jak pisano; „W ogóle muzeum sądząc po jego rozmiarach, nastawieniu na zwiedzanie przez szeroką publiczność, po doborze wystawionych w nim przedmiotów ma niewątpliwie historyczny charakter, przy czym przedmioty w nim się znajdujące pokazują na dążenie twórców do obudzenia wąskiej, narodowo-politycznej świadomości”. Z tego względu 8 II 1914 r. oddział Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego w Suwałkach został rozwiązany, a utworzona Komisja likwidacyjna Oddziału miała m.in. zinwentaryzować zbiory muzeum i oddać je pod opiekę Stanisława Lineburga (właściciel większości przedmiotów) oraz zwrócić depozytariuszom, jeśli się po nie zgłoszą. Po wybuchu pierwszej wojny światowej zbiory pod opieką Lineburga zostały ewakuowane do Rosji. Kolekcja została rewindykowana na mocy Traktatu Ryskiego ok. 1922 r. i trafiła do Warszawy.  W 1939 r. zbiory zostały zabezpieczone w podziemiach Zamku Królewskiego i prawdopodobnie uległy zniszczeniu w czasie II wojny światowej.
 



typ:
Muzeum stowarzyszenia organizacja kulturalna


lokalizacja:

kraj: region: miejscowość: datowanie:
Królestwo Polskie Suwałki od 1909 do 1912

uwagi:

1909: Prywatna Siedmioklasowa Szkoła Handlowa w Suwałkach w budynku Marksowa, ul. Petersburska (ob. ul. T. Kościuszki 36)
 


Pracownicy:

Stanisław Karol Lineburg
Okres pracy pracownika od 1909
Okres pracy pracownika do 1915


Zbiory:

zbiory muzealne

1909: stare druki i dokumenty, rękopisy, militaria, numizmaty, rzemiosło: porcelana, biżuteria, złotnictwo, “Dział starych druków i dokumentów. Widzimy więc z wieku XVI kronikę Miechowity z ciekawymi ilustracjami. Wiek XVII przedstawiają: „Trybunał główny koronny siedmią splendorów oświecony” z  r. 1638, Statut Wielkiego Księstwa Litewskiego, drukowany z polecenia Zygmunta III, przedruk Kochanowskiego, Mówca polski itd. Pierwsze wydanie „Satyr” Krasickiego. Kalendarzyk rządowy z czasów Konstytucji 3 maja.  Wiek XVIII: „Janina” Rubinkowskiego, „Kazania” Jagodzińskiego z 1789 r., „Wiersz zabawny niemiecko-polski o pogorzeli kościoła i kollegium lubelskiego z 1767 r. , Z czasopism „Monitora, rocznik 1769, „Gazetę Warszawską” 1790 i numer „Kuryera Warszawskiego” z 16 czerwca 1764 r. Dział drugi stanowią rękopisy i dokumenty, w tym: z XVII w. z podpisem Jana Kazimierza, Michała Korybut-Wiśniowieckiego . Uniwersały obu Augustów Sasów, Stanisława Leszczyńskiego i kilka dokumentów z facsimilami Stanisława Augusta dotyczących ziemi suwalskiej.  Z rzadkich dokumentów zanotować należy uniwersał Konfederacji radomskiej z podpisem Karola Radziwiłła Panie Kochanku i manifest „najjaśniejszej” konfederacji Targowickiej dla Wielkiego Księstwa Litewskiego  z 3-go sierpnia 1792 r. Odezwa rektora uniwersytetu wileńskiego z grudnia 1830 r., zawiadamiająca młodzież, że urlopy na święta Bożego narodzenia wydawane nie będą z przyczyna niemożności zapewnienia młodzieży bezpieczeństwa i uchronienia jej od wciągnięcia do partii i plakat Dybicza Zabałkańskiego drukowany w styczniu 1831 r. a nawołujący do złożenia broni. Dział uzbrojeń – szabla turecka, zdobyta pod Wiedniem; szabla ze zbrojowni Zygmunta III, z portretem króla, krzyżem i napisem „in hoc signo vinces”

darczyńcy: w 1909 r. 118 osób, m.in. Jan Schmidt („trzydzieści starych monet, wśród których kilkanaście starych i cennych monet polskich”), Stanisław Karol Lineburg (część własnej kolekcji); Andrzej Talko-Hryncewicz; A.J. Strzelecki z Warszawy (szabla Zygmunta II Augusta, szablę zdobytą pod Wiedniem w 1683 r., ryngraf z XVIII w.,  miedziany szkaplerz wydobyty spod fundamentów kościoła św. Piotra i Pawła w Warszawie, słucki pas jedwabny, medale z podobiznami królów polskich oraz dzieło „Chronica Polonorum” Macieja z Miechowa, wydawnictwa suwalskie); mieszkańcy Suwalszczyzny, Lublina, Tomaszowa Rawskiego, Warszawy; instytucje: Krajowe Towarzystwo Rybackie w Krakowie, Towarzystwo Przyjaciół Nauk w Wilnie, Towarzystwo Opieki nad Zabytkami Przeszłości w Warszawie;

lokalizacja:

kraj: region: miejscowość: datowanie:
Królestwo Polskie Suwałki od 1912 do 1914

uwagi:

1912: dom Zendera Gliksztejna przy ul. Petersburskiej (ob. ul. T. Kościuszki 13)


Pracownicy:

Stanisław Karol Lineburg
Okres pracy pracownika od 1909
Okres pracy pracownika do 1915


Zbiory:

zbiory muzealne

1909: stare druki i dokumenty, rękopisy, militaria, numizmaty, rzemiosło: porcelana, biżuteria, złotnictwo, “Dział starych druków i dokumentów. Widzimy więc z wieku XVI kronikę Miechowity z ciekawymi ilustracjami. Wiek XVII przedstawiają: „Trybunał główny koronny siedmią splendorów oświecony” z  r. 1638, Statut Wielkiego Księstwa Litewskiego, drukowany z polecenia Zygmunta III, przedruk Kochanowskiego, Mówca polski itd. Pierwsze wydanie „Satyr” Krasickiego. Kalendarzyk rządowy z czasów Konstytucji 3 maja.  Wiek XVIII: „Janina” Rubinkowskiego, „Kazania” Jagodzińskiego z 1789 r., „Wiersz zabawny niemiecko-polski o pogorzeli kościoła i kollegium lubelskiego z 1767 r. , Z czasopism „Monitora, rocznik 1769, „Gazetę Warszawską” 1790 i numer „Kuryera Warszawskiego” z 16 czerwca 1764 r. Dział drugi stanowią rękopisy i dokumenty, w tym: z XVII w. z podpisem Jana Kazimierza, Michała Korybut-Wiśniowieckiego . Uniwersały obu Augustów Sasów, Stanisława Leszczyńskiego i kilka dokumentów z facsimilami Stanisława Augusta dotyczących ziemi suwalskiej.  Z rzadkich dokumentów zanotować należy uniwersał Konfederacji radomskiej z podpisem Karola Radziwiłła Panie Kochanku i manifest „najjaśniejszej” konfederacji Targowickiej dla Wielkiego Księstwa Litewskiego  z 3-go sierpnia 1792 r. Odezwa rektora uniwersytetu wileńskiego z grudnia 1830 r., zawiadamiająca młodzież, że urlopy na święta Bożego narodzenia wydawane nie będą z przyczyna niemożności zapewnienia młodzieży bezpieczeństwa i uchronienia jej od wciągnięcia do partii i plakat Dybicza Zabałkańskiego drukowany w styczniu 1831 r. a nawołujący do złożenia broni. Dział uzbrojeń – szabla turecka, zdobyta pod Wiedniem; szabla ze zbrojowni Zygmunta III, z portretem króla, krzyżem i napisem „in hoc signo vinces”

darczyńcy: w 1909 r. 118 osób, m.in. Jan Schmidt („trzydzieści starych monet, wśród których kilkanaście starych i cennych monet polskich”), Stanisław Karol Lineburg (część własnej kolekcji); Andrzej Talko-Hryncewicz; A.J. Strzelecki z Warszawy (szabla Zygmunta II Augusta, szablę zdobytą pod Wiedniem w 1683 r., ryngraf z XVIII w.,  miedziany szkaplerz wydobyty spod fundamentów kościoła św. Piotra i Pawła w Warszawie, słucki pas jedwabny, medale z podobiznami królów polskich oraz dzieło „Chronica Polonorum” Macieja z Miechowa, wydawnictwa suwalskie); mieszkańcy Suwalszczyzny, Lublina, Tomaszowa Rawskiego, Warszawy; instytucje: Krajowe Towarzystwo Rybackie w Krakowie, Towarzystwo Przyjaciół Nauk w Wilnie, Towarzystwo Opieki nad Zabytkami Przeszłości w Warszawie;

Print Friendly, PDF & Email