Kurlandzkie Muzeum Prowincjalne (Kurländisches Provincialmuseum/ Kuršo provincijos muziejus) powstało z inicjatywy Johanna F. von Recke (1764-1846), syna burmistrza Mitawy, archiwisty księcia kurlandzkiego Piotra de Biron i urzędnika rządu guberni kurlandzkiej w czasach rosyjskich.
W 1815 roku rozpoczęło swoją działalność Kurländische Geselschaft für Littertur und Kunst (Kurlandzkie Towarzystwo dla Badania Literatury i Sztuki), a w 1818 roku von Recke zaprezentował na zebraniu Towarzystwa pomysł założenia muzeum dla poszerzenia dotychczasowej działalności na polu kultury. Tego samego roku zbiory Towarzystwa zostały uroczyście otwarte dla zwiedzających w pomieszczeniach d. drukarni książęcej, a następnie w domu Steffenhagena (Steffenhagensches Haus).
W latach 1895-1898 dzięki staraniom barona von Rahden zdecydowano się na rozbiórkę d. Teatru Miejskiego i budowę nowego gmachu na potrzeby Muzeum wg projektu Johanna Wilhelma Carla Neumanna. Prace te prowadzono dzięki wsparciu finansowemu gen. Friedricha von Wittena (43 tys. rubli) przy wsparciu korporacji Rycerstwa Kurlandzkiego (8 tys. rubli) i darczyńców.
Zgodnie ze statutem, misją Towarzystwa i jego muzeum było: „ukazanie wszystkiego, co Kurlandia wydała na polu sztuki i nauki, ma na celu okazowe zobrazowanie życia historycznego i aktualnego kraju pod względem społecznym, obywatelskim, politycznym, umysłowym oraz zobrazowanie wyglądu i właściwości kraju” (Cz. Jankowski 1900).
Wśród zgromadzonych zbiorów znalazły się m.in. zabytki historyczne i archeologiczne, pamiątki historyczne (rzeźbiona laska leśnika spod Mitawy, wachlarz Elisy von der Recke, autografy niemieckich literatów, m.in. Herder, Goethe Klopstock itd.), galeria portretów znacznych mieszkańców Mitawy (wizerunek gubernatora Pawła von Lilienfeld-Toal); masonika (świeczniki obrzędowe), starodruki i dokumenty.
Do 1915 roku w Towarzystwie zarejestrowanych było ponad 1000 osób, a wśród nich hr. Tyszkiewicz. Ok. 1916 roku zbiory muzealne zostały wzbogacone o artefakty archeologiczne z okolic Kowna. W 1939 roku muzeum zostało zamknięte, a część eksponatów wywieziono do Rygi.
Więcej na temat muzeum zob. :
C. Jankowski, Na marginesie literatury. Szkice i wrażenia, Kraków 1900, s. 256-261; A. Janicki, Kurlandia w latach 1795–1915. Gdańsk 2011, 613-616
Ernestas Vasiliauskas, Kuröo provincijos muziejus ir Öiaurés Vidurio Lietuva, Žemgala, 2010/1
Ernestas Vasiliauskas, Grafų Keyserlingkų ir kitų Lietuvos dvarininkų archeologiniai rinkiniai Kuršo provincijos muziejuje, Archaeologia Lituana 2015 164
Kurlandzkie Muzeum Prowincjonalne 191?, arch. Johann Wilhelm Carl Neumann, Fotoatvirukas, leidėjas Mintauja: Nicolai Hubner. LNB, Letonikos ir
Baltijos centras, Baltijos centrinės bibliotekos kolekcija, kodas 413:013, repr. za: Vasiliauskas, Grafų Keyserlingkų
[tfr]
