Muzeum Narodowe
opis skrócony
Kalendarium:
1871-01-05: - projekt Józefa Dietla utworzenia w Sukiennicach muzeum
1879-10-05: - przekazanie przez Henryka Siemiradzkiego obrazu Pochodnie Nerona na poczet przyszłego muzeum
1883: - uchwalenie statutu muzeum
1883-09-11: - otwarcie wystawy Wystawa zabytków z czasów Jana III i Jego wieku
1901: - opuszczenie pomieszczeń w Sukiennicach przez Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych; modernizacja ekspozycji
1914: - zamknięcie ekspozycji i zabezpieczenie kolekcji na wypadek zniszczeń wojennych
1916: - otwarcie ekspozycji w Sukiennicach
1939: - zabezpieczenie zbiorów przed zniszczeniem i grabieżą
1945-01-18: - wznowienie działalności muzeum
zmiany w nazwach:
Galeria Sztuki w Sukiennicach
misja:
Zgodnie z par. 2 Statutu “przedstawić na zebranych okazach stan sztuki i kultury w Polsce w historycznym i bieżącym rozwoju”.
zakres terytorialny:
opis instytucji:
Inicjatorem powstania Muzeum Narodowego w Krakowie był prezydent m. Krakowa Józef Dietl, który na posiedzeniu Rady Miejskiej w dniu 5 I 1871 r., poruszył sprawę odnowienia Sukiennic i założenia Muzeum w salach I piętra. Osiem lat później, podczas jubileuszu J. I. Kraszewskiego 5 X 1879 r. Siemiradzki ofiarował miastu obraz “Pochodnie Nerona”, kładąc fundament pod przyszłe zbiory muzealne.
Inicjatywę Siemiradzkiego poparło wielu artystów, historyków sztuki i architektów. Rada Miejska powołała Komitet obywatelski do spraw muzealnych, znaleźli się w nim m. in. Józef Majer, dr Faustyn Jakubowski, Stefan Muczkowski, St. Tarnowski, Paweł Popiel, prof. Marian Sokołowski, Władysław Łuszczkiewicz. W 1883 r. uchwalono Statut Muzeum, (opublikowany w dwa lata później). Dyrektorem Muzeum został historyk sztuki i malarz Władysław Łuszczkiewicz, kustoszem Teodor Ziemięcki. Przewodniczącym Wydziału do spraw muzeum został Jan Matejko, znaleźli się w nim malarze: Henryk Siemiradzki, Józef Kossak i Hipolit Lipiński, rzeźbiarze: Pius Weloński i Marceli Guyski oraz architekci: Tomasz Pryliński i Sławomir Odrzywolski. W myśl Statutu Muzeum miało stanowić własność Gminy Miasta Krakowa.
Pierwszą wystawę otwarto 11 IX 1883 roku w jednej sali Sukiennic, zwanej Langierówką. Po zamknięciu wystawy połowę lokalu zajęło Muzeum drugą Towarzystwo Sztuk Pięknych. Zgodnie ze Statutem postanowiono utworzyć dwanaście działów: 1. sztuka współczesna polska, obrazy i rzeźby, 2. Sztuka porozbiorowa od Stachowicza do Stattlera, 3. Sztuka średniowiecza i Odrodzenia aż do Stanisława Augusta, 4. architektura we fragmentach i planach, 5. rysunki i akwarele, 6. ryciny i reprodukcje, 7. medale, monety i banknoty, 8. kamee i gemmy, 9. starożytność i pamiątki, 10. pamiątki Mickiewiczowskie, 11. sztuka obca, 12. biblioteka.
Pierwszy katalog z 1885 r., sporządzony przez Łuszczkiewicza zawierał 32 rzeźby i 234 obrazy. W latach 1885-1890 pozyskano “Hołd Pruski” i zakupiony ze składek publicznych “Kościuszko pod Racławicami” Jana Matejki.
Zbiory muzealne stały się również placówką naukową, korzystał z nich m. in. J. Mycielski w czasie pisania książki “Sto lat malarstwa polskiego”.
Po śmierci Łuszczkiewicza w 1900 r., obowiązki dyrektora pełnił kustosz Teodor Ziemięcki, w 1901 r. stanowisko objął docent UJ dr Feliks Kopera, kustoszem został Julian Pagaczewski.
Po opuszczeniu w 1901 r. połowy I piętra przez Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych, przystąpiono do zorganizowania nowej wystawy zbiorów muzealnych. Wyodrębniono działy: etnograficzny, archeologiczny oraz pamiątki po Mickiewiczu i pamiątki po Kościuszce, Kraszewskim, Asnyku i Lenartowiczu. Główny ciąg sal, poza wydzielonym zespołem sztuki średniowiecznej, zawierał galerie malarstwa i rzeźby uzupełnioną zabytkami rzemiosła artystycznego oraz uzbrojenia. Zbiory zostały ułożone chronologicznie. Muzeum wyposażono w nowoczesne systemy wodociągowe, elektryczne, przeciwpożarowe, sporządzono nowe gabloty. Wydano katalogi poszczególnych działów, obficie ilustrowane, w artystycznej szacie zewnętrznej, z naukowymi opracowaniami. Dzięki podjętym wówczas pracom nad założeniem naukowego inwentarza zbiory otrzymały wstępną dokumentację naukową, stając się dodatkowo warsztatem prac badawczych dla licznych historyków sztuki, archeologów czy artystów.
Wybuch I wojny światowej przerwał dalsze prace. Wystawa w Sukiennicach została rozebrana i zabezpieczona przez dyr. Koperę, obiekty umieszczono w różnych niedostępnych miejscach, np. w zamurowanych piwnicach. W latach 1916-1918 przywrócono wystawy i podjęto prace z porządkowaniem, inwentaryzacją oraz konserwacją zabytków. Muzeum w Sukiennicach powiększało się o nowe dary i nabytki. Na początku II wojny światowej ponownie spakowano i zabezpieczono zbiory przed grabieżą. Po 18 I 1945 r. rozpoczęto prace nad przywróceniem wystaw stałych. Do końca 1946 r. restytuowano galerię malarstwa i rzeźby polskiej. Po przejściu na emeryturę prof. F.Kopery w 1950 r. stanowisko dyrektora objął historyk sztuki Tadeusz Dobrowolski. Obecna wystawa w Galerii Sztuki Polskiej XIX w. w Sukiennicach nawiązuje do XIX-wiecznego sposobu pokazywania dzieł sztuki.
typ:
Muzeum
lokalizacja:
| kraj: | region: | miejscowość: | datowanie: |
| Austro-Węgry | Galicja Zachodnia | Kraków | od 1883 do 2020 |
uwagi:
1883: Sukiennice, Rynek Główny
Zbiory:
zbiory muzealne
Zbiory artystyczne (wybór)
1879: dary: Henryk Siemiradzki “Pochodnie Nerona”, architekci i artyścim. in. Łuszczkiewicz, J. Kossak, Andriolli, Lipiński, Gadomski, Szynalewski, Żmurko, Gramatyka, Rybkowski, A. Piotrowski, T. Ajdukiewicz, K. Pochwalski, Koniuszko, Mroczkowski, Chlebowski;
1883: 50 szt.; pod koniec roku: 76 szt.;
1885: 32 rzeźby i 234 obrazy; pamiątki po Mickiewiczu, Kościuszce i Poniatowskim; zbiór kamei i gemm; zbiór egipskich majolik i skarabeuszy, detal architektoniczny m.in. rzeźba kamienna - kapitele, wsporniki, zworniki z romańskiego klasztoru w Jędrzejowie, odlewy gipsowe tympanonów romańskich w Wysocicach, Strzelnie, Łęczycy i Wrocławiu i in.; rzeźba sakralna i rzemiosło artystyczne, haftowane paramenty kościelne, wyroby z kości, itp.
1889: zabytki malarstwa cechowego oraz przykłady malarstwa polskiego z XVII i XIX w., m. i. Bacciarellego, Kotsisa, Gierymskich, M. Gottlieba
1892: dar Wiktora Osławskiego z Paryża (m. in. 46 obrazów, w tym portret gen. Dembińskiego Rodakowskiego)
1894: zakup: A. Gierymskiego “Sekwana w Paryżu”
1895: zbiór rycin i litografii polskich, 3306 rycin (dar Ludwik Michałowski)
1900: 10 364 nr inw.
1908: ok. 180 000 nr inw.
1909: ok. 250 000 nr inw.
Muzeum stopniowo powiększało swoje zbiory artystyczne, w latach 1885-1890 pozyskano “Hołd Pruski” i zakupiony ze składek publicznych “Kościuszko pod Racławicami” Jana Matejki, w latach 1896-1900 pozyskano obrazy, m. in.: Chełmońskiego “Burzę” i “Czwórkę”; Grottgera sześć kartonów “Lituanii”, Michałowskiego - dwa studia żebraków.
Za czasów Łuszczkiewicza nabyto obrazy Matejki, Józefa Chełmońskiego, Olgi Boznańskiej,
Maksymiliana i Aleksandra Gierymskich, Jacka Malczewskiego, ryciny Stefano Della Belli, Wilhelma Hondiusa i Jeremiasza Falcka, rzeźbę Madonny z Krużlowej, zakupiony od Konstantego Schmidta-Ciążyńskiego zbiór kamei, gemm, egipskich majolik i skarabeuszy, pamiątki po Adamie Mickiewiczu, Tadeuszu Kościuszce i ks. Józee Poniatowskim, monety, medale i pieczęcie czy obiekty reprezentujące sztukę obcą.
dary
Darczyńcy (wybór):
Henryk Bukowski ze Sztokholmu (ryciny i reprodukcje, m. in. Stefano della Belli, Hondiusa, Jeremiasza Falcka)
Konstanty Szmit-Ciążyński (zbiór kamei i gemm; zbiór egipskich majolik i skarabeuszy zakupiony przez gminę)
Edward Goldstein (kolekcja rycin, obrazów, mebli starożytnych, okazy sztuki chińskiej, japońskiej i hinduskiej, biblioteka (2000 egz.)
Alfred Burzyński ze Lwowa (zbiór obrazów mistrzów danych i mebli art.)
Antoni Grubissich Keresztur (obrazy, makaty, hafty i tkaniny, meble, porcelana, broń, wykopaliska z Kartaginy, Japonii, Korei, Chin, Tunisu, Maroka)
Zakład witrażowników (kartony do witraży autorstwa Mehoffera i Wyspiańskiego)
1892: Wiktor Osławski z Paryża (zbiór dzieł m. in. 46 obrazów)
1903: Władysław Mickiewicz (pamiątki po Adamie Mickiewiczu)
1905: rodzina Łozińskich (malarstwo, głównie weneckie); Helena z Dąbczańskich Budzynowska (zbiór tkanin i haftów); Stanisław Ursyn-Rusiecki, Janina Stanisławska (obrazy Jana Stanisławskiego), Maria Konopnicka, Ignacy Wolski, Adam Wolański,
Edmundowa Starzeńska z Kołomyi (tkaniny, karabele, monety, medale, dokumenty, obrazy, okazy etnograficzne, z Muzeum Pokuckiego)
1912: Henryk hr Stecki z Romanowa na Wołyniu (zbiory rodowe, m.in. garnitur łyżek srebrnych z XVI w. z herbami Szeligą i Przeginią, na trzonach łyżek grawerowane sentencje: „żywot poczciwy jest skarb prawdziwy”, „przy każdej sprawie pomnij o sławie” lub „nadobnie strojny, kto cnotą hojny” też „miejcie na baczności swoje przypadłości”; 200 sztuk ozdób srebrnych z X i XI w. oraz monety współczesne, znalezione w gub. warszawskiej, powiecie gostyńskim, w tym dwa naszyjniki: jeden o spiralnych skrętach, drugi złożony z 21 związanych ze sobą ozdób; portfel królowej Marii Leszczyńskiej z jej monogramem; modlitewnik księżnej Łowickiej; zbiór sfragistyczny: 108 tłoków pieczętnych polskich, w tym kilka średniowiecznych, i kilka królewskiej kancelarii oraz mały obraz na podkładzie kredowym autorstwa Josta Ammana, XVI w. ilustratora i grafika z wizerunkiem Batorego, z 1576 r., z monogramem artysty; pamiątkowy kielich złocony, ofiarowany T. Kościuszce przez miasto Bristol w 1797 r.; 200 koron na koszty związane z ekspozycją kolekcji)
1920: Feliks Jasieński (ok. 15 000 przedmiotów, malarstwo polskie, głównie z okresu Młodej Polski. Cenny był zbiór sztuki japońskiej, m. in. ok. 5000 tys. barwnych drzeworytów japońskich, wyroby z laki, kości, nefrytu, itp.)
