Zbiory Arkadii Heleny Radziwiłłowej
opis skrócony
Kalendarium:
1776: - zakup przez Michała Hieronima Radziwiłła wsi Łupia, nad rzeczką Skierniewką pod Nieborowem
1778: - rozpoczęcie prac nad utworzeniem ogrodu krajobrazowo-romantycznego Heleny Radziwiłłowej
1783: - wzniesienie Świątyni Diany
1800: - przygotowanie przez Radziwiłłową Przewodnika po Arkadii w j. francuskim.
1821-04-01: - śmierć Heleny z Przeździeckich Radziwiłłowej
1831: - śmierć Michała Radziwiłła
zmiany w nazwach:
misja:
zakres terytorialny:
opis instytucji:
W 1776 r. Michał Hieronim Radziwiłł zakupił wieś Łupia, nad rzeczką Skierniewką pod Nieborowem. Helena Radziwiłłowa, młoda kasztelanowa, zapragnęła w tym miejscu, wzorem swoich przyjaciółek, a zarazem rywalek na polu mecenatu artystycznego, Izabeli Czartoryskiej - twórczyni Powązek i Puław oraz Izabeli Lubomirskiej – założycielki Mokotowa, założyć wyimaginowaną pasterską krainę szczęścia. Architektoniczną i ogrodową oprawę opracował Szymon Bogumił Zug przy dużym osobistym zaangażowaniu i udziale księżnej. Najwcześniejszym etapem było utworzenie centralnej części ogrodu: czyli wielki staw, ze sztucznie usypanymi wyspami i jego roślinne otoczenie. Ze ściągniętych z pobliskich pól granitowych głazów powstała Grota Sybilli, miejsce zadumy i rozmyślań o tajemnicy życia i śmierci. Nad nią na wzniesieniu, w latach 1795-1797, ustawiono Domek Gotycki z arkadami, jako zamierzona ruina - nieodłączny element angielskich ogrodów. W 1783 r. wzniesiono główną budowlę - Świątynię Diany, zaprojektowaną przez Zuga, tam w największej sali zw. Panteonem umieszczono kolekcję sztuki antycznej. Pod koniec lat 80. XVIII w. powstał Przybytek Arcykapłana z wbudowanymi elem. lapidarialnymi antycznymi i renesansowymi. ). W latach 1785-1789 został zbudowany na Wyspie Topolowej symboliczny nagrobek Księżny z wieloznaczną sentencją łacińską Et in Arcadia ego, wzorowany na Grobowcu Jean Jacques Rousseau w Ermenoville. Ok. 1800 r. zatrudniła młodego architekta Henryka Ittara, powstał wówcza Namiot Rycerza oraz Grobowiec Złudzeń, następnie Domek Szwajcarski w jego wnętrzu Pałac Kryształowy oraz Cyrk Rzymski (1803) i Amfiteatr (1804). Arkadię odwiedzała polska arystokracja, artyści, malarze, rzeźbiarze, poeci, pisarze, dyplomaci. Goście wpisywali się do specjalnie wyłożonej, obok Głowy Niobe, Księgi Pamiątkowej, oprawnej w czerwoną skórę. W 1800 r. właścicielka napisała krótki Przewodnik po Arkadii w j. francuskim. W 1814 r. w Domku Gotyckim, Helena urządziła ,,mieszkanie rycerza'', poświęcone synowi Michałowi Gedeonowi, bohaterskiemu generałowi napoleońskiemu, zgodnie z ideą opartą na romantycznym kulcie przeszłości i bohaterów narodowych.Ogród znalazł się w dziele znanego francuskiego poety Jacques’a Delille’a Les Jardins. Radziwiłłowa przyjaźniła się z Izabelą Czartoryską, carycą Katarzyną II, od niej otrzymała słynną nieborowską Głowę Niobe. Założycielka Arkadii uzupełniła swoją kolekcję do śmierci w 1821 r. Po śmierci jej i męża Michała Radziwiłła w 1831 r., Arkadia stopniowo popadała w ruinę. Antyczne marmury w większości przewieziono do pałacu w Nieborowie i Królikarni. Na pocz. XX w., niektóre relikty zostały wmurowane w ściany lub ustawione w tzw. Korytarzu Rzymskim nieborowskiego pałacu, tworząc swego rodzaju lapidarium.
typ:
kolekcja prywatna
lokalizacja:
| kraj: | region: | miejscowość: | datowanie: |
| Królestwo Polskie | Arkadia (k. Nieborowa) | od 1778 do 1821 |
uwagi:
1778: wieś Łupia 4 km. od Nieborowa, Arkadia - ogród sentymentalno-romantyczny z artefaktami
Zbiory:
zbiory muzealne
1778-1821: nieliczne przykłady rzeźby greckiej, głównie architektonicznej, sepulkralnej, wotywnej, mitologicznej i dekoracyjnej-kapitele, stele nagrobne i ołtarze. Rzeźba rzymska-portrety; rzeźba sepulkralna-ołtarzyki nagrobne, kamienne urny na prochy, sarkofagi, rzeźby mitologiczne, również posągi, torsy, figurki, hermy, kolumny; rzeźba architektoniczna-kapitele. Ceramika antyczna, brązy antyczne. W sali głównej Świątyni Diany, zw. Panteonem, umieszczono:"naczynia antyczne, szkatułki i koszyki mahoniowe, kadzielnice na brązowych i marmurowych trójnogach, oprawne w brąz wazony alabastrowe i marmurowe, imitacje waz greckich,... , na stole "liktorskim" - Głowa Niobe, rzymska kopia z II w. n.e., wg hellenistycznego oryginału;...; dwa rzymskie słupki ogrodowe; klasycystyczny trójnóg z główkami - portretami dzieci z epoki julijsko-klaudyjskiej. Bogate zbiory w Pałacu Kryształowym, była tam m.in. głowa Horacego wyrób manufaktury Wedgwooda; W Arkadii również zabytki antykizujące, nowożytne; w ściany Przybytku Arcykapłana wmurowane spolia-m. in. fragmenty nagrobka prymasa Uchańskiego, autorstwa Jana Michałowicza z Urzędowa, z kolegiaty w Łowiczu. Ponadto liczne kopie rzeźb antycznych i nowożytnych.
Darczyńcy: Katarzyna II (z kolekcji petersburskiej, m. in. „Głowę Niobe”); Aleksander I (szklana kopuła do Pałacu Kryształowego (Domku Szwajcarskiego); Marianna Tyzenhauzowa (obraz przedstawiający arkadyjski pejzaż N. Berchema)
Zakupy: u hr. Guriewa w Petersburgu, nabytki sprowadzono morzem przez Gdańsk, “cała kopalnia brązów i marmurów”, u architekta Brenny; zakupy i dary (dwa porfirowe obeliski) od Michała Walickiego
1801: 1801 r. cały okręt “rzymskim cyrkiem, arkofagami i kilkoma obeliskami z granitu”
1802: okazy i rośliny z Berlina
1810: dzieła sztuki z rozprzedaży kolekcji Stanisława Augusta (m. in. brązy);
1816: okazy i rośliny z Berlina
Do najcenniejszych obiektów należały: głowa Niobe - rzymska kopia z II w. n.e., wg hellenistycznego oryginału, dar Katarzyny II, (K. Michałowski, 1951, podaje czas powstania jako IV w. p.n.e.); fragmenty renesansowego nagrobka prymasa Uchańskiego, autorstwa Jana Michałowicza z Urzędowa, z kolegiaty w Łowiczu; manierystyczny maszkaron Guglielmo della Porta; św. Cecylia dłuta Pietro Staggiego i Geniusz Śmierci Iwana Martosa.
