Muzeum Ziemi Sądeckiej
opis skrócony
Kalendarium:
1866: - idea Szczęsnego Jana Morawskiego powołania muzeum w Nowym Sączu
1891: - utworzenie Biblioteki im. Józefa Szujskiego
1896: - zapis testamentowy Józefa Wieniawa-Zubrzyckiego, przekazujący na rzecz miasta dom, księgozbiór oraz „cenne zbiory o wartości muzealnej”
1909-05-17: - uchwała Towarzystwa Szkoły Ludowej o utworzeniu muzeum
1920: - remont Zamku Królewskiego w Nowym Sączu; adaptacja na potrzeby muzeum
1938-08-12: - otwarcie Muzeum Ziemi Sądeckiej
1939: - ukrycie część zbiorów muzealnych
1945: - wysadzenie zamku wraz z pozostałymi w nim muzealiami
zmiany w nazwach:
Muzeum Ziemi Sandeckiej;
1896: Muzeum Miejskie im. Wieniawa-Zubrzyckiego [niezrealizowane]
1909: Muzeum Ziemi Sądeckiej
1975: Muzeum Okręgowe w Nowym Sączu
misja:
zakres terytorialny:
Sądecczyzna
opis instytucji:
Pierwsze próby utworzenia muzeum w Nowym Sączu pojawiły się w 2 połowie XIX w. W 1866 r. z ideą taką wyszedł Szczęsny Jan Morawski, wówczas jednak nie doszło do jej realizacji. Zbiory o charakterze muzealnym gromadziła Biblioteka im. Józefa Szujskiego (1891), która w 1892 r. przeszła pod zarząd Towarzystwa Szkoły Ludowej. W 1896 r. Józef Wieniawa-Zubrzycki w testamencie sporządzonym w grudniu 1896 r. przekazał miastu dom z ogrodem przy ul. Jagiellońskiej 35, księgozbiór liczący 500 tomów oraz „cenne zbiory o wartości muzealnej”. Zastrzegł on, że parcela połączona ma być z przyległym parkiem miejskim a budynek przeznaczony ma być na urządzenie biblioteki i muzeum miejskiego. Ponieważ zapis obciążony został dożywociem na rzecz Heleny Lechickiej i jej córki Marii, władze miasta otrzymały nieruchomość dopiero w 1937 r. Natomiast książki i zbiory zapisane miastu w 1902 r. przekazane zostały Zarządowi koła Towarzystwa Szkoły Ludowej w Nowym Sączu. Zbiory te wraz z biblioteką mieściły się wówczas w lokalu w Ratuszu Miejskim.
Muzeum powołano przez Wydział I Towarzystwa 17 V 1909 r., a w 1910 r. utworzona została „komisja rozpoznawcza, złożona z PT profesorów gimnazjum, specjalistów w różnych gałęziach wiedzy”, której celem będzie uporządkowanie zbiorów. W tym również czasie zdecydowano, że siedzibą muzeum zostanie d. Zamek Królewski. Remont komnat zamkowych rozpoczęto w 1920 r., przystąpiono także do gromadzenia okazów (1924). Otwarcie Muzeum Ziemi Sądeckiej nastąpiło 12 VIII 1938 r., zajmowało ono wówczas cztery sale na parterze i osiem na piętrze. W czasie II wojny światowej część zbiorów została ukryta w piwnicach ratusza, a następnie u osób prywatnych. W 1945 r. żołnierze Batalionów Chłopskich wysadzili niemiecki skład amunicji zmagazynowanej na zamku, co spowodowało zniszczenie zamku wraz z pozostałymi w nim muzealiami. Muzeum reaktywowano w 1946 r., obecnie jako Muzeum Regionalne w Nowym Sączu.
typ:
Muzeum
stowarzyszenia
organizacja społeczna
lokalizacja:
| kraj: | region: | miejscowość: | datowanie: |
| Austro-Węgry | Galicja Zachodnia | Nowy Sącz | od 1902 do 1938 |
uwagi:
1896: ul. Jagiellońska 310 (ob. 35)[niezrealizowane]
1902: Ratusz, Rynek
1938: Zamek Królewski
Zbiory:
zbiory muzealne
1896: biblioteka 3600 dzieł
1911: 21 pozycji, m.in. akta cechowe, „stary obraz”, dwie rzeźby, dwanaście fotografii autorstwa Wojciecha Migacza, pieniądz papierowy polski i „obfity zbiór monet”; “Przez krótki czas istnienia muzeum posiadło nie mało rzeczywiście cennych zabytków i pamiątek lokalnej przeszłości, nie pozbawionych jednak interesu i dla dziejów reszty kraju.
Cenną pamiątką jest n. p. siedm tomów aktów cechowych, zawierających nader cenne dokumenta, malujące stosunki i życie mieszczaństwa Nowosądeckiego w XVI. i XVII. wieku. Uzupełnia ją je: 1) Akta cechu kowalskiego z r. 1656-1809; 2) Księga wpisania chłopców do cechu kowalskiego, złotniczego, malarskiego, stolarskiego, kotlarskiego, mieczniczego, konwisarskiego, sychtorskiego, piekarskiego i hamerniczego (1653); 3) Statut cechowy, potwierdzony przez króla Zygmunta (1603); 4) Akta cechowe; 5) Akta cechu kuśnierskiego, oprawne w gładkie pergaminy; 6) Register brania pieniędzy w cechu, oprawny w pergamin kolorowany, dobrze zachowany ; 7) Akta z r. 1630, oprawne w pergamin z nutami; 8) Akta kuśnierskie, oprawne w rękopis pergaminowy. Oprócz tego posiada jeszcze muzeum: plany starych zamków w Czorsztynie, Melsztynie, Muszynie, Tropsztynie i Rytrze, jakiś bliżej nieokreślony rękopis z XVIII. w., dokumenty i mapy okolicznych miasteczek, stosy nieskatalogowanych dotąd aktów rządowych i gubernialnych z czasów zajęcia Galicji przez Austrię, obfity zbiór monet, 12 fotografii etnograficznych ze wsi Podegrodzia, stary obraz znaleziony w Siedlcach, rzeźba w jednym kawałku drzewa, przedstawiająca scenę kuszenia Ewy w raju, oryginalne malowidło olejne na drzewie, przedstawiające widok z domu włościanina na Dunajec, Stary Sącz i śnieżne góry, rzeźbę w drzewie itp. przedmioty historycznej i etnograficznej wartości” Muzeum Ziemi Sądeckiej, “Na Ziemi Naszej: dodatek literacko-naukowy “Kuriera Lwowskiego” 1911, nr 16, s. 5
W 1911 r., w związku z prowadzonymi w mieście pracami budowlanymi, Towarzystwo przewidywało wzbogacenie zbiorów o wykopane starożytności.
